.
1- بەڕێوەبەری یانە Hemn Zanko لە کوردستان بە ئمێڵی ( hemn_kurdzhin@yahoo.com ) .. ژمارەی مۆبایل ( 07736993749 )
2- بهڕێوهبهری گشتی ( ReKaN ) له ئهوروپا به ئیمێڵی ( Rekan_uk@hotmail.com ) ، ژماره تهلهفوونی( 00447724242223) .
پهڕهكان: 1
زانستى ژینگە (ئیکۆلۆژى) یەکێکە Ù„Û•Ùˆ زانستە بەربڵاوو گرنگانەى Ú©Û• Ù„Û• پێناو مرۆڤ Ùˆ تەندروستى مرۆڤدایە. وشەى ئیکۆلۆژى (Ecology) Ù„Û• وشەى یۆنانى (Oikos) Û•ÙˆÛ• هاتوە Ú©Û• بەماناى “خێزان†هاتوە ØŒ واتە وشەى ئیکۆلۆژى دەلالەت Ù„Û•Ùˆ زانستە دەکات Ú©Û• دەکۆلێتەوە Ù„Û• مرۆڤ Ùˆ ژینگەکەى Ú©Û• ÙˆÛ•Ú© خێزانێک Ù¾ÛŽÚ©Û•ÙˆÛ• دەژین . ئیکۆلۆژى Ù„Û• دوو رێگەوە ئەم کارە دەکات ØŒ یەکەم Ù„Û• رێگەى پاراستنى ژینگەى ئاوو هەواو ژینگەى چواردەورى مرۆڤەوە ØŒ دوەم Ù„Û• رێگەى پاراستنى ئەو گیاندار Ùˆ دارودرەخت Ùˆ دارستانانەى Ú©Û• Ù„Û• دەورى مرۆڤن Ùˆ هۆکارى مانەوەى ئەون. ئەم زانستە بە مرۆڤ دەلێت Ú©Û• دەبێت رێژەى گازەکانى ناو ئەو هەوایە چەند بێت Ú©Û• شیاوە بۆ هەڵمژین ØŒ هەروەها دەبێت ئەو ئاوەى Ú©Û• دەخورێتەوە Ú†Û†Ù† بێت . ئیکۆلۆژى پێمان دەڵێت Ú©Û• دەبێ Ú©Û•Ù‰ ژینگەیەکى لەبار یان نالەبارمان هەیەبۆ ژیان Ùˆ دەبێت Ù„Û• کوێدا بژین Ùˆ Ù„Û• کوێدا نەژین. واتە ئاگادارمان دەکاتەوە Ù„Û• پیس بونى ژینگە Environmental Pollution Ùˆ پیس بونى هەوا Air Pollution Ùˆ هەمو جۆرە ئالودەبونەکانى دیکەى ژینگەى ژیان . هاوشێوەى زانستى ئیکۆلۆژى Ù„Û• هیندستانى کۆندا Ùˆ یۆگیەکان زانستى (ستاپاتیا ڤیدا) Ùˆ زانستى (ئایور ڤیدا) یان هەبوە Ú©Û• بەهۆیەوە باشترین ژینگەو ئاوو هەواو شوێنى نیشتەجێبون Ùˆ لەبارترین ئاوى خواردنەوەیان بۆ خۆیان دەست نیشان کردوە . مێژوى ئایور ڤیدا Ùˆ ستاپاتیا ڤیدا دەگەرێتەوە بۆ کۆنتر Ù„Û• 5000 ساڵ لەمەبوبەر . واتە Ù„Û•Ùˆ Ù…ÛŽÚ˜ÙˆÛ• دورودرێژەوە مرۆڤەکان ویستویانە شوێن ژیانى خۆیان پاک رابگرن چونکە بەردەوام مرۆڤ Ù„Û• کۆنتاکدایە Ù„Û•Ú¯Û•Úµ ژینگەکەى Ùˆ ئەو بەشێکەو Ù„Û•Ùˆ ژینگەیەى Ú©Û• تیایدا دەژى Ùˆ شینگەکەش بەشێکە Ù„Û•Ùˆ . تەنانەت بەشێوەیەک Ú©Û• Ù„Û•Ø´ Ùˆ Ùسیۆلۆژیاى لەشى مرۆڤ دەگۆرێت بەپێى گۆرانى ژینگەکەى ØŒ بۆ نمونە دانیشتوانى شوێنە گەرمەسێرەکان Ùˆ ئەو شوێنانەى Ú©Û• شێیان Ú©Û•Ù…Û• لوتیان گەورەو پێستیان ئەستورە ÙˆÛ•Ú©Ùˆ ئەÙریقیەکان، بە پێچەوانەشەوە ئەوانەى Ù„Û• شوێنى سارد Ùˆ شێداردا دەژین لوتیان باریک Ùˆ تەسکە Ùˆ پێستیان تەنک Ùˆ سپیە ÙˆÛ•Ú© دانیشتوانى ئەوروپا.
مرۆڤ خواردنى سروشتەکەى دەخوات و لەشى مادى خۆى بەو خواردنە گەشە پێدەدات و دروست دەکات ، نەک هەر لەشى مادى بەڵکو وەک ئوپانیشادەکان دەڵێن تەنانەت بەشێکى بیرکردنەوەش لە خۆراک دروست دەبێت. مرۆڤ بۆ مانەوەى ژیان و میتابۆلیزم و کاتابۆلیزمى خانەکانى لەشى پێویستى بە هەواى پاک هەیە کە لە دەرەوە وەریدەگرێت . پێویستى بە ڕەنگى ڕون و دەنگى سروشتى و ئارامى هەیە تا بتوانێ لە روى دەرونیەوە دامەزراوو تەندروست بێت ، هەڵبەت ئەگەر خۆراکى پاک و ژینگەى پاک رێخۆشکەربن .
بەڵام ئایا ئەمرۆ ئێمە لە کوردستان و بەتایبەت لە سلێمانى (ئەو شارەى کە خۆمى تیادەژیم ) ئەو ژینگەیەمان هەیە ؟ ئایا هەواکەمان شایەنى هەڵمژینە ؟ ئایە دەتوانین بێ خەم هەناسە بدەین ؟ من دەمەوێت بەرێزان سەرۆکى هەرێم و سەرۆک وەزیرانى کوردستان و لێپرسراوانى وڵات بەتایبەت وەزیرى ژینگە بە وردى لێکۆلینەوەیەکى چڕوپر لەو بارەیەوە بکەن کە دەبو زوتر بکرێت . وەگەرنا گوێمان لێبگرن تا سەرەکیترین و پێویستترین هۆکارى ژیانمان بەئاسانى و بێ دودڵى دەست بکەوێت .
سەرەتا دەمەوێت لەبابەتى هەواوە دەست پێبکەم . دەبێت Ú•ÛŽÚ˜Û•Ù‰ گازەکانى ناو هەوایەکى پاک Ú©Û• شایەنى هەڵمژین بێت Ùˆ نەبێتە سەرچاوەى نەخۆشى ØŒ واتە هەواى ترۆÙۆسÙیر Troposphere بەم شێوەیە بێت:
78% نایترۆجین
21% ئۆکسجین
1% گازەکانى دیکە
3، 0 %دوانۆکسیدى کاربۆن لە هەوادا
هەروەها دەبێت گازەکانى وەکو نیۆن و هیلیۆم و کریبتۆن و ئەمۆنیا و ئۆزۆن و میسان بە رێژەیەکى دیاریکراو لە هەوادا هەبن و زیادبونى رێژەى هەریەکیان زیانێکى گەورە لە تەندروستى مرۆڤ دەدات .
بەڵام من دەپرسم ئایا ئەو هەوایەى ئێمە هەڵیدەمژین لەناو شارێکى وەک سلێمانى یاخود هەولێردا بەو رێژانەیە کە باسکران . بێگومان نەخێر لەبەرئەوەى کاتێک دەچیتە سەر شاخى گۆیژەو دەڕوانیتە سلێمانى شارێک لە دوکەڵ و پارچە کۆنکرێتێکى ڕوت دەبینى کە لەوە دەچێت پێش چەند سەد سالێک لەمەوبەر لەترسى ویبایەکى و پەتایەکى کوژەر چۆڵ کرابێت، شارێک کە لەوە ناچێت ژیانى تیادابێت . دوکەڵ لە باکورەوە تا باشور و لە رۆژهەڵاتەوە تا رۆژئاوا وەک هەڵۆیەکى برسى باڵى بەسۆزى بەسەر ئەم شارە هەناسە ساردەدا کێشاوە و دەیەوێت پێمان بڵێت : منم دیارى کارگە و سەیارەو تەکنەلۆجیاى تازە ، منم دیارى دەستى نەبونى سەوزایى و پلان لەشارەوانی دا، منم دیارى دەستى ئەوانەى گوێ بە هەوانادەن چونکە هێشتا نەخنکاون.
بەهەرØاڵ هەرچى لەبارەى پیس بونى هەواى سلێمانى Ùˆ من دڵنیام هەولێریشەوە بوترێت هێشتا Ú©Û•Ù…Û•Ùˆ دڵ ئارام ناگرێت ØŒ چونکە بەتەنگەوە نەهاتنى ئالودەبونى ئەم شارانە زیانێکى بێ شومار دەدەن Ùˆ چارەسەرەکەشى کارى خاوەخاو لێکردن نیە . من Ù„Û• خوارەوە بەکورتى باسى هۆکارەکانى پیس بونى ژینگە Ùˆ بەتایبەتیش هەوا دەکەم تا بزانین گرÙتەکانمان Ù„Û• کوێدان ØŒ هەڵبەت ئەمە لەڕوى زانستى ژینگەناسیەوە Ùˆ بە سەرÙەنەزەرکردن Ù„Û• هەندێ هۆکارى ÙˆÛ•Ú© ئەو گازانەى Ú©Û•Ù„Û• شاخە بورکانیەکان بەرزدەبنەوە یاخود هەورەبروسکە Ú©Û• دەبێە Ù‡Û†Ù‰ زیادکردنى ئۆکسیدەکانى نایترۆجین Ùˆ ØŒ چونکە تا ئیستا ئێمە Ù„Û•Ù… مەسەلەیەدا پاک Ùˆ پارێزراوین. ÙˆÛ• ناشمەوێت خۆم لەباسى زیانەکانى مۆبایل Ùˆ شەپۆلەکانى مۆبایل بدەم Ù„Û•Ù… نامەیەدا Ú©Û• ئەمیش یەکێک Ù„Û• هۆکارە گەورەکانى پیس بونى ژینگەیە ØŒ لەبەرئەوەى چارەسەرى Ù…Û•Øاڵە :
هۆکارەکانى پیس بونى ژینگە و هەوا :
1. سوتانى سەوزایى و دارستانەکان. یەکێک لە دیاردە تازەکان سوتانى شاخ و گرد و دارستانەکانى سلێمانى و دەوروبەریەتى کە زیانێکى زۆرى هەیە بۆ پیس بونى ژینگەو هەواى ئەم شارە ئەزیزە چونکە رێژەیەکى زۆر دوانۆکسید دەکاتە هەواوە . ئێمە لە کوردستاندا بە هەزاران پۆلیسى باخات و دارستانمان هەیەو کەچى کەمترین دارستان و دواکەوتوترین سەوزایى و دارستانمان هەیە لەسەر روى زەوى ، بیابانەکانى عەربستانى لێ بترازێت کە هەموى کراون بە دارستانى سەوز .
2. گێژولوکەو ڕەشەبا خۆڵاویەکان کە لە باشورى عێراق و بیابانەکانەوە دێت بەسەرمانداو بەتەواوى هەواى شار ئەوەندەى دیکە نەشیاو دەکات بۆ هەڵمژین و ئەم جۆرە خۆڵبارانە زیانێکى زۆرى هەیە بۆ رێرەوەکانى هەناسەو خودى دەزگاى هەناسەدانى مرۆڤیش.
3. دوکەڵى سەریارە Ùˆ تەیارە بەتایبەت ئەو بەنزینەى Ú©Û• قورقوشمى تیادایە یەکێکە Ù„Û• هەرە گەورەترین هۆکارەکانى پیس بونى ژینگەو هەوا ØŒ چونکە بەنزین Ùˆ بەتایبەت ئەو جۆرە Ù„Û• بەنزین یەکەم ئۆکسیدى کاربۆن Ùˆ دوەم ئۆکسیدى کاربۆن Ùˆ دوەم ئۆکسیدى کبریت Ùˆ ئۆکسیدى نایترۆجین Ùˆ ئۆزۆنى زەمینى دروست دەکات Ùˆ ئەم گازانەش وردە وردە دەبنە Ù‡Û†Ù‰ دروستکردنى هەندێ نەخۆشى ÙˆÛ•Ú© شێرپەنجەو تەنگەنەÙەسى Ùˆ رەبوو Ùˆ Øەساسیەت Ùˆ Ú¯Û•Ù„ÛŽ نەخۆشى دیکە Ùˆ یەکێکن Ù„Û• هەرە خەتەرترین هۆکارەکانى پیس بونى ئەم شارانە Ú©Û• Ù„Û• پردا ژمارەیەکى زۆر ئۆتۆمبێلى تێ رژا بێ ئەوەى Øسابێک بۆ هەواى شارەکە بکرێت . دەبو Øکومەتى هەرێم پلانى هەبێت ØŒ دەبو بەرێوبەرایەتى هاتوچۆى هەولێرو سلێمانى هەروا Ùەرمو Ù„Û•Ùˆ هەمو سەیارەیە Ù†Û•Ú©Û•Ù† بێ ئەوەى بزانن شار بەرەو روى Ú† خەتەرێک دەکەنەوە .
4. ئەو تەپوتۆزەى لە سەرجادەکان بەرزدەبێتەوە . یەکێکى دیکە لە هۆکارەکانى پیس بونى هەواى سلێمانى و ئالودەبونى ژینگەى ئەم شارە. بەرزبونەوەى تەپوتۆزى لێوارى سەر شەقامەکانى وەکو شەقامى درێژى شەست مەترى و شەقامەکانى ناوشار و ئەو شەقامانەى وەکو مەولەوى و قەنات کە ماوەیەکى زۆرە کارى تیادەکرێت و پەلە لە تەواو کردنى ناکرێت وەک ئەوەى گوڵ بارانى شار بکات، ئەم تەپوتۆزە شێوەیەکى دیکەى خۆڵبارانى شارە و هۆکارێکى دیکە ئالودەبونى هەواکەمانە .
5. ئەو کارگەکانەى لەناوشار Ùˆ دەوروبەرى شاردان . کارگەى ڕۆنى تانجەرۆ Ùˆ کارگەى چیمەنتۆى تاسلوجە Ùˆ کارگەى قیر Ùˆ هتد.. Ù„Û•Ùˆ کارگە تایبەتیانەن Ú©Û• هەواى سلێمانیان پیس کردوە Ùˆ خەلکێکى زۆر دەناڵێنن بەدەستیانەوە . دەبێت ئەم کارگانە ئامێرى تایبەتیان بۆ دابین بکرێت Ú©Û• بۆ پاک کردنەوەى ئەو دوکەڵ Ùˆ هەوایە پێویستن . خۆتان دەتوانن Ù„Û• داتاى ئەو نەخۆشانەى تاسلوجە بڕوانن Ú©Û• تا Ú† رادەیەک ترسناکەو نەخۆشى سیەکان Ùˆ شێر پەنجەو ئالێرژى Ù„Û•Ùˆ ناوچانەدا بەرزە لەکاتێکدا چەند جارێک Ùˆ دەیان جار داواى چارسەریان کردوە Ùˆ پاراونەتەوە تا نەوەکانیسان نەبنە قوربانى بێ ئاگاییەکانى Øکومەتى هەرێمى کوردستان Ùˆ لایەنە پەیوەندیدارەکان .
6. مۆلیدە ئەهلى Ùˆ Øکومیەکان… بونى کارەباى Øکومى تەنها بۆ ئەوە بەسود نیە Ú©Û• دانیشتوانى سودى لێدەبینن بۆ راپەراندنى ئیش Ùˆ کارەکانیان ØŒ بەڵکو نەبونى کارەبا دەبێتە Ù‡Û†Ù‰ ئەوەى خەڵکى مۆلیدەى کارەبایى بەکاربهێنن Ùˆ هەر ماڵێک مۆلیدەیەکى تایبەت بەخۆى هەبێت . ئەم مۆلیدە ئەهلیانە Ù„Û• دوو لاوە زیان بە ژینگە دەگەیەنن ØŒ لەلایەکەوە گازێکى زۆرى دوانۆکسید Ùˆ یەکەم ئۆکسیدى کاربۆن Ùˆ دوەم ئۆکسیدى کبریت Ùˆ ئۆکسیدى نایترۆجین دەکەنە هەواوەو بەمەش زیانێکى زۆر Ù„Û• هەوا دەدرێت. دوەم دەنگى ئەو مۆلیدە Øکومى Ùˆ ئەهلیانە خۆیان Ù„Û• خۆیاندا هۆکارێکن بۆ پیس بونى ژینگە ØŒ چونکە دەنگى بەرز Ùˆ ناسروشتى یەکێک Ù„Û• هۆکارەکانى پیس بونى ژینگەیە.
7. سوتاندنى خۆڵ Ùˆ خاشاک… ئەگەر سەردانێکى تانجەرۆ بکەیت دەبینى Ú©Û• دۆکەلێکى زۆر باشورى سلێمانى گرتوە ØŒ سەرچاوەى ئەم دوکەڵە یەکەم کارگەى رۆنەو دوەم سوتاندنى ئەو خۆڵەیە Ú©Û• Ù„Û• تانجەرۆ کۆدەکرێتەوە . ئایا Øکەمەتى هەرێم نازانێت Ú©Û• رێگەى دیکە هەیە بۆ لەناوبردنى خۆڵ Ùˆ خاشاک ØŸ ئایا نازانێت Ú©Û• ئەم دوکەڵە زیانێکى زۆرى هەیە ØŒ چونکە ئەو شتانەى دەسوتێن نایلۆن Ùˆ کاغەز Ùˆ جلو بەرگ Ùˆ عەلاکەو چەندەها مادەى کیمیاوى دیکە Ùˆ خەشوخۆڵى خەستەخانەکان Ú©Û• پرن Ù„Û• سەدان جۆر ڤایرۆس Ùˆ بەکتریا ،زیانى گەورە بە تەندروستى دەگەیەنن .
8. دەنگەدەنگ Ùˆ بونى Ùەوزا لەناو شاردا Pollution Noise. مۆلیدە Øکومى Ùˆ ئەهلیەکان، دەنگى سەیارەو کارگەکان ØŒ چڕبونەوەى بیناى بازرگانى Ùˆ ئەهلى Ùˆ زۆربونى دەنگدانەوە ØŒ نەبونى باخ Ùˆ پارکى Øەوانەوە ØŒ ئەمانە Ù„Û•Ùˆ هۆکارانەن Ú©Û• ژینگەى شار تێکدەدەن Ùˆ دەتوانرێت بە بونى باخ Ùˆ سەوزایى زۆر چارەسەر بکرێن . دەبو هەرمالێک باخ تایبەتى هەبوایە Ùˆ رێ نەدرایە ماڵى بێ باخ دروست بکرێت. دەبو Ù¾ÛŽØ´ برینى قردێلەى کردنەوەى هەر بینایەکى بەرز ØŒ قردێلەى باخەکەى لەلایەن بەرپرسانەوە ببردرایە.
9. هەموان سەردانى سەیرانگاکانمان کردوە . لەراستیدا یەکێک Ù„Û•Ùˆ رەÙتارە ناشارستانیەى Ú©Û• دەیبینى ئەوەیە Ú©Û• عەلاگەو شوشەى مەیى Ùˆ خۆڵ Ùˆ خاشاک Ùرێ دراوەتە سەر زەوى Ùˆ ئەمەش کاریگەریەکى زۆر خراپى بۆ سەر ژینگە هەیە .
ده‌رباره‌ی پیس بوونی ژینگه‌ و هۆکار و چاره‌سه‌ره‌که‌ی / به‌شی دووه‌م و کۆتایی
[size=16]
10:کەمى سەوزایى Ùˆ دارودرەخت . نەبونى دارستان Ùˆ سەوزایى لەدەوروبەرى سلێمانى Ùˆ ناو سلێمانى واى کردوە Ù„Û• دورەوە ئەم شارە زیاتر Ù„Û• پارچەیەک کۆنکرێت بچێت تا Ù„Û• شوێنى ژیانى مرۆڤ . مرۆڤ پێویستى بە سەوزاییە ØŒ بەبێ سەوزایى مرۆڤ ناتوانێ بژى Ùˆ ژیان بێ دارو سەوزى ژیانێکە بێ هەناسە ØŒ چونکە ئەوان پرۆسەى پاککردنەوەى هەوا ئەنجام دەدەن ØŒ بەڵام : ئەم ساڵ بەتایبەت رێژەیەکى زۆرى درەختى ناو ئەم شارە بررایەوە Ù„Û• شەقامى مەولەوى Ùˆ قەنات Ùˆ شەستمەتریەکە وهتد..ØŒ چەند نەمامێکى بچوک Ù„Û• دەوروبەرى شەستیەکە نێژراون Ùˆ بۆ چەند سالێکى زۆرى تر سودێکى ئەوتۆ نابینن . من دڵنیام Ú•ÛŽÚ˜Û•Ù‰ سەوزى Ù„Û• ناو سلێمانیدا هێندە Ú©Û•Ù…Û• Ú©Û• باسکردنى عەیبە . ئێمە ئەگەر بێ سەوزى ترین شار نەبین Ù„Û• جیهاندا ئەوا بەلایەنى Ú©Û•Ù…Û•ÙˆÛ• لەریزى ئەو شارانەدین Ú©Û• دوژمنى سەوزین . ئەو ماڵانەى تازە دروست دەکرێن باخیان تیادانیەو ئەمەش بە پێچەوانەى یاساى شارەوانیەوەیە . ئەو ماڵانەشى Ù„Û• کۆندا دروست کراون Øەوشەکانیان دەکەنە گەراج Ùˆ کاشى . زۆر Ù„Û•Ùˆ زەویانەى بۆ باخى گشتى دانرابون ئەمرۆ دەبینى Ùڵان کەس کریویەتى Ùˆ کردویەتى بە بیناى گەورە . گردەکانى ناوشار خەریکە دەگەرێنەوە بۆ لاى خواکەى خۆیان Ùˆ دەگەنەوە بە رۆØÙ‰ پاکى گردەکەى بەختیارى Ùˆ ڕیعایە Ú©Û• زیاد Ù„Û• چەند هەزار درەختیان تیادا بردرایەوە ÙˆÛ•Ú© سیماى شاریان ناشرین کردبێت . سماى شارێک Ú©Û• عەمودى زۆرترە Ù„Û• درەخت .
11-.دانەنانى کەسى شیاو لەشوێنى شیاوى خۆى . یەکێکى تر Ù„Û• هۆکارەکانى پیس بونى ژینگە دانانى کەسى نەشیاوە Ù„Û• بەرێوبەرایەتى Ùˆ دامو دەزگاکان . هەروەها کارکردنى ئەم کەسانەیە بەپێى عاتیÙÛ•Ùˆ هەواو هەوەسى خۆیان . دەبێت کەسانى دلسۆز Ùˆ دانا Ùˆ خوێندەوار Ùˆ دەوڵەمەند بخرێنە سەر کار، کەسانى هەژار Ùˆ ئەوانەى جاران پێڵاو Ù„Û• پێیاندا نەبوە ناکرێت ئەمرۆ بخرێنە سەر خەزنەى ئەم وڵاتە Ù¾Ú• نەوتە . دەبێت کەسانێک هەوڵبدەن بۆ سەوزکردن Ùˆ پاککردنەوەى شار Ú©Û• خۆیان پاک Ùˆ نائالودەبن بە ژەهرى خۆپەرستى Ùˆ بەرژەوەندى پەرستى .
12-.بێ ئاگایى خەڵک Ù„Û•Ùˆ بارەیەوەو ڕەچاونەکردنى تەندروستى ژینگە . زۆرینەى هاوڵاتیانى ئێمە هەر لەمنداڵیەوە واÙێرکراون کاتێک بەلاى گوڵێکدا دەرۆن Ù„ÛŽÙ‰ دەکەنەوەو بۆنى دەکەن Ùˆ Ùرێى دەدەن،وەک ئەوەى دوژمنى باوک کوشتەیان بێت، کاتێک بەلاى نەمامێکدا دەڕۆن بە لەقەیەک سەلامى Ù„ÛŽ دەکەن، ÙˆÛ•Ú© ئەوەى تاوانێکى کردبێت، کاتێک درەختێک لەبەر دوکان یان ماڵەکەیدایە تامى تامى پێدەکات بۆ قومێ ئاوو Ùˆ خوا نەکات بنى نەمامەکە رۆێ Ù„Û• رۆژان بە تەڕى ببینى ØŒ ÙˆÛ•Ú© گوناه بێت . خوا هەڵناگرێ شارەوانى Ùˆ Øکومەتى هەرێمیش لەبەر شتى تر Ùریاى رێنمایى خەڵکى ناکەون. هیچ بەرنامەیەکى تەندرستى Ùێرکارى ژینگەیى نیە Ú©Û• منداڵان Ùˆ خەڵکى Ùێربکات رێزى ژینگەکەیان بگرن چونکە رێزى تەندروستى خۆیان دەگرن. Ù„Û• راستیدا وەزارەتى تەندروستیش لەوبارەیەوە تاوانبارە بەوەى Ú©Û• دەبوو تەندروستى Ú©Û†Ù…Û•Úµ Ùˆ ئەو پزیشکانەى Ù„Û• زانستى “کۆمیۆنیتى†دا کار دەکەن بیریان لەمانە بکردایەتەوە . دەبێت بەنامەى تایبەت لەوبارەیەوە ئەنجام بدرێت Ùˆ خەڵکى هوشیار بکرێتەوە . خودى خۆم پار Ù„Û•Ú¯Û•Úµ “کۆمەڵەى هونەرى یۆگا†لە سلێمانى نزیکەى “1000″ نەماممان کرى Ùˆ Ù„Û• هەندێ باخدا چاندمان ØŒ هەرچەند بەشى باخچەکانى شارەوانى یارمەتى داین ØŒ بەڵام بەداخەوە بەشى زۆرى نەمامەکان Ú©Û• دەبو ئاویان بدەىن ئاو نەدران Ùˆ وشک بون .
ئەمانە هەندێک لەو هۆکارانە بون کە هەوا و ژینگەى ئەم شارانەیان پیس کردوە و دەشتوانین هەمویان چارەسەر بکەین بەڵام ئەم کارە پێویستى بە کەسانى دڵسۆز هەیە، کەسانێک کە بەخەم ئەو هەوایەوەبن کە هەڵى دەمژن ، کەسانێک کە ئەم وڵاتە بەهى خۆیان بزانن ، کەسانێک کە بیانەوێت خزمەتى وڵات و خەڵک بکەن نەک خزمەتى بەرژەوەندى هەرگیز تێرنەبوى خۆیان .
دەمەوێت کەمێک باس لە زیانەکانى ئەم ئالودەبونە بکەم، ئەو نەخۆشیانەى لێرەدا باسیان دەکەم لەونەخۆشیانەن کە وردە وردە لە سلێمانیدا سەریان هەڵداوە و بەتەواوى خەریکە بڵاو دەبنەوە :
1. هەوکردنى سیەکان .
2. توش بونى مرۆڤ بە شێرپەنجەى پەردەى دەورى سیەکان Mesothelioma.
3. دەرکەوتنى ڕەبو تەنانەت لە منداڵان دا.
4. ØەساسیەتAllergy.
5. کزبونى ئاستى بیستن Impaired hearing
6. کەمبونەوەى ئۆکسجین لە هیمۆگلۆبینى خوێن دا.
7. سەرئێشە .
8. کارکردنە سەر دەزگاى دەماریى جەستەى مرۆڤ .
9. تێکدانى بارى دەرونى مرۆڤ و زیادکردنى خەمۆکى .
10. هیلاکبونى خێراى مۆرڤ .
11. Øەساسیەتى چاو .
12. ئەمە سەرەڕاى کەمبونەوە و تیاچونى سەوزایى و دارو درەخت .
نزیکەى یەک ملیۆن مادەى کیمیاوى هەیە Ú©Û• تا ئێستا دۆزراونەتەوو دروست کراون. 6000 Ù„Û•Ù… ماددانە لەوانەیە هۆکارى دروست بونى شێرپەنجەبن Ùˆ1000 دانەیان سەلمێنراون Ú©Û• نەخۆشى Ù„Û• گیانداراندا دروست دەکەن Ùˆ200 دانەیان سەلمێنردراون Ú©Û• شێرپەنجە Ù„Û• مرۆڤدا بەرهەم دێنن . یەکەمین هۆکارى گواستنەوەى ئەم گازانە بۆ ناو مرۆڤ Ùˆ کاریگەریان لەسەر مرۆڤ رێگەى هەناسەیە Ú©Û• پیس بونى ژینگە راستەوخۆ کاردەکاتە سەرى . هەربۆیە ژینگە ÙˆÛ•Ú© Ùرۆکەیەک وایەو ئێمەش Ùرۆکەوانەکەى Ùˆ تێکدانى ئەو Ùرۆکەیەى کەئێمە تیایداین کارێکى سەرسورهێنەرو روخێنەرە. پیس بونى ژینگە هەڵەیەکە بە نەخۆشى Ùˆ ناخۆشى Ùˆ نەهامەتى خەڵکى کۆتایى Ù¾ÛŽ دێت Ùˆ پێویستى بەچارەسەرى خێرایەو ڕواندنى سەوزایى Ùˆ کەمکردنەوەى ئۆتۆمبێل Ùˆ موەلیدەى کارەبا Ùˆ پاککردنەوەى شەقامەکان Ùˆ چارەسەرى سوتانى خۆڵ Ùˆ خاشاک Ùˆ دوکەڵى کارگەکان Ù„Û•Ùˆ ڕێگایانەن Ú©Û• ئێمە دەتوانین بەهۆیانەوە چارەسەرى ئالودەبونى هەواو ژینگەکەمانى بکەین .
ÙˆÛ•Ú© هاوڵاتیەک Ùˆ ÙˆÛ•Ú© یۆگیەک Ùˆ ÙˆÛ•Ú© دڵسۆزێکى ئەم شارە Ùˆ هەمو کوردستان بەناوى خۆم Ùˆ (Ú©Û†Ù…Û•ÚµÛ•Ù‰ هونەرى یۆگا)ÙˆÛ• داوا لەبەرێزان سەرۆکى هەرێم Ùˆ سەرۆک وەزیران Ùˆ شارەوانى سلێمانى Ùˆ شارەوانیەکانى دەوروبەرى سلێمانى Ùˆ وەزارەتى ژینگەو لایەنە پەیوەندیدارەکان Ùˆ هەمو دانیشتوان دەکەم Ú©Û• بەتەنگ ژینگەکەیانەوە بێن Ùˆ هەوایەکى پاک بۆ خۆیان Ùˆ نەوەکانیان Ùەراهەم بێنن ØŒ چونکە ئەم ئەرکە تەنها ئەرکى Øکومەت نیە بەڵکو ئەرکى هاوڵاتیانیشە . داواکارم ئەم بابەتە بەوردى کارى لەسەر بکرێت Ùˆ بازرگانى Ùˆ ئیهمالى Ùˆ نەزانى کۆمپانیاکان Ùˆ تاکەکەس نەبنە هۆکارێک بۆ پیس بونى ژینگەى ئەم شارانەى Ú©Û• بە خوێنى شەهیدان Ùˆ کەسانى دڵسۆز Ùˆ زانست خواز ئازادو ئاوەدان کراوەتەوە . وڵاتێک Ú©Û• خوێنى زەردەشتى ژینگە پەرستى پیادا دەگەرێ دەبێ ئێمە بە دڵ Ùˆ Ø±Û†Ø Ø¨ÛŒÙ¾Ø§Ø±ÛŽØ²ÛŒ
لهسهر هێڵ نییه
پهڕهكان: 1