•    ئیسماعیل کێیه‌ و که‌سایه‌تیی چۆنه‌؟ پێناسه‌ی خۆت بکه‌؟


وه‌ک نوسراوه‌ به‌ " ئیسماعیل زاده" بانگم ده‌که‌ن! له‌ کۆتاییه‌کانی ساڵی 1978 له‌ شاری بۆکانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان له‌دایک بووم‌. بکالۆریۆسی زمان و ئه‌ده‌بی فارسیم وه‌رگرتووه‌. له‌ سالی 2003ه‌وه‌ به‌ره‌و باشووری کوردستان کۆچم کردووه‌ و له‌ شاری سلێمانی گیرساومه‌ته‌وه‌.
له‌ وه‌ڵامی پرسیاری که‌سایه‌تیم چۆنه‌! له‌ راستیدا با پێت بڵێم پرسیاره‌که‌ بۆ من و رووی له‌ من نییه‌!! له‌به‌ر ئه‌وه‌ی من ناتوانم باسی که‌سایه‌تیی خۆم بکه‌م. هه‌ر خه‌سله‌ت یان عاده‌تێک له‌ مندا هه‌بێ بۆخۆم ناتوانم بیناسم یان بیزانم و ده‌ستنیشانی بکه‌م، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ به‌شێکن له‌ پێکهاته‌یه‌ک که‌ به‌ ئیسماعیل ناودێر کراوه‌ و ئه‌ویش عاده‌تی پێکردووه‌، خووی پێگرتووه و له‌ لای ئه‌و هیچ سه‌رنجێک راناکێشن، بۆی ئاسایی بوونه‌ته‌وه، جا ئه‌و خه‌سله‌ت یان عاده‌تانه‌ چ گونجاو بن یان نه‌بن، چ به‌ پێی نۆرمه‌کانی که‌سایه‌تیی باوی کۆمه‌ڵگاکه‌ی بن یان نه‌بن. ئه‌وه‌ تۆی ده‌بێ ئه‌و خه‌سله‌تانه‌ ببینی که‌ بۆت گرینگن و بۆت بوونه‌ته‌ پرسیار. تۆی ده‌توانی که‌ هه‌ست بکه‌ی به‌ خه‌سله‌ته‌کانی که‌سێک، له‌به‌رئه‌وه‌ی تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌و ره‌فتارانه‌ ناژی و ده‌کرێ بۆت تازه‌ بن، ده‌کرێ لایه‌نێک بن که‌ له‌ حاڵه‌ته‌ تاک هێڵییه‌ باوه‌کانی که‌سه‌کانی ده‌روونی خۆت، که‌سه‌کانی ده‌وروبه‌ری خۆت لایان دابێ، به‌ واتایه‌کی دیکه‌ ده‌کرێ ریزپه‌ڕ بن، هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ش پاش ناسینیان و پاش ماوه‌یه‌ک لێوردبوونه‌وه‌یان دیسان ئه‌ویش وه‌ک هه‌موو جوڵه‌کانی دیکه‌ و ره‌فتاره‌کانی دیکه‌ ئاسایی ده‌بنه‌وه‌ و ئیدی سه‌رنجیان پێنادرێ و تۆش به‌ بێ هیچ هه‌ست پێکردنێک به‌لایاندا تێپه‌ڕ ده‌بی و ئه‌م ئه‌م پرسیاره‌ش ناتگرێ!! لێره‌دا با من پرسیارێک له‌ تۆ بکه‌م، ئایا که‌سایه‌تی پیوه‌رێکی ئه‌ونده‌ دیاریکراوی هه‌یه‌ که‌ ته‌نیا به‌ ره‌فتار و هه‌ڵسوکه‌وتی جه‌سته‌یی دیاری ده‌کرێ و سه‌رنجی پێده‌درێ، ئایا ناشکرێ که‌سایه‌تییه‌ک یان خه‌سله‌ته‌کانی مرۆڤێک به‌ حاڵه‌ته‌ سایکۆلۆژییه‌کانییه‌وه‌، به‌ تۆمارکراوه‌کانییه‌وه‌، به‌ داهێنان و به‌رهه‌مه‌کانییه‌وه‌ بناسین، بیناسینه‌وه‌ و بیناسێنن!!



•    شیعر چییه‌ و به‌ کێ ده‌لین شاعیر ئایا مه‌رجه‌ شاعیر عاشق بێت؟


له‌ هه‌ر سه‌رده‌م و قۆناغێکدا پێناسه‌کان ئاڵوگۆڕیان به‌ سه‌ر دادێ. به‌ پێی پێشکه‌وتنه‌کانی کۆمه‌ڵگا، به‌ پێی ده‌ستکه‌وته‌کان و به‌رفره‌بوونه‌وه‌ی شارستانییه‌ت خوێندنه‌وه‌ بۆ هه‌موو شته‌کان ده‌ستنیشان ده‌کرێن. ئه‌گه‌ر باسی ئه‌ده‌ب له‌ کوردستان به‌ گشتی بکه‌ین و بگه‌رێنه‌وه‌ بۆ نموونه‌ دوو ده‌یه‌ له‌مه‌وپێش تۆ ده‌بینی که‌ ئه‌ده‌بیات به‌ پێی بارودۆخی زاڵ به‌ سه‌ر کۆمه‌ڵگای کوردستاندا‌ کۆمه‌ڵێک ئه‌رکی پێسپێردراوه‌. به‌تایبه‌تی له‌ قۆناغی دژ به‌ سته‌م‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و خه‌باتی رزگاریی خوازییدا ئه‌ده‌بیات بیانوویه‌ک بووه‌ بۆ باسکردن له‌ خه‌می نه‌ته‌وه‌یه‌ک، ئه‌ده‌بیات ئامرازێک بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی په‌یامی ئاشکرا و نائاشکرا به‌ گوێ گه‌ل و ته‌نانه‌ت ده‌سه‌ڵاتیش رابگه‌یه‌نێت. تۆ چاولێبکه‌ ئه‌ده‌بیات رۆلی روونکردنه‌وه‌ی به‌ ئه‌ستۆ بووه‌ و وره‌ی به‌رخۆدانی رۆناوه‌ته‌وه‌ نێو گه‌له‌وه‌. ئه‌گه‌ر له‌ نێو شاره‌کانیشدا، له‌ نێو که‌شوهه‌وای تۆف و به‌ند و پڕ نه‌هاتیی نه‌یتوانیوه‌ راسته‌وخۆ په‌یامه‌که‌ی بگه‌یه‌نێت به‌ شێوه‌ی هێما و به‌که‌ڵك وه‌رگرتن له‌ زمانی مێتافۆر ویستوویه‌تی مه‌به‌سته‌که‌ی بگوازێته‌وه‌. ئه‌وه‌ی که‌ من باسم کرد باسی ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌ده‌ب به‌گشتی و شیعر به‌تایبه‌تی به‌م جۆره‌ لێی تێگه‌یشتوون. له‌م ده‌یه‌یه‌ی ئێستاشدا روانین بۆ شیعر جۆرێکی دیکه‌یه‌. به‌ سه‌رنجدان به‌وه‌ی که‌ شاعیر ئێمه‌ له‌ رێگه‌ی وه‌رگێڕانه‌وه‌ و به‌ ئاگاداربوون له‌ کولتوور و زمان و ئه‌ده‌بی گه‌لانی دی جۆرێکی دیکه‌ بۆ شیعر ده‌ڕوانێ. ده‌کرێ بڵێین هه‌وڵه‌کان تا ئێستا ئه‌وه‌ بووه‌ که‌ شیعر کاری زمانی له‌ سه‌ر بکرێ و ئه‌ونده‌ی که‌ ده‌کرێ ناوه‌رۆک گرینگ بێ، چه‌ندین ئه‌ونده‌ش‌ له‌ رێگه‌ی زمانی شیعرییه‌وه‌ ده‌رده‌بردرێ. ئیدی ئه‌وه‌ شاعیر تا چه‌نده‌ توانیبێتی باڵاده‌ستیی خۆی له‌ زماندا نیشان بدا یان نه‌دا ئه‌وه‌ تێکسته‌ شیعرییه‌کان ده‌ری ده‌خه‌ن. با له‌ باسه‌که‌ت دوور نه‌که‌ومه‌ و ئه‌و پێشه‌کییه‌ کورته‌م به‌ پێویست زانی که‌ بۆتی باس بکه‌م و ئێستا روانگه‌ی خۆم بۆ شیعر چۆنه‌ یان شیعر و ناشیعر له‌ لای من چۆن جیا ده‌کرێنه‌وه‌، زمان رۆڵی سه‌ره‌کیی ده‌گێڕی بۆ ده‌ربڕینی مه‌به‌ستێک یان گه‌یاندنی واتایه‌ک. که‌ چاو له‌ په‌یوه‌ندیی رۆژانه‌ی خه‌ڵکی نێو بازاڕ بکه‌ین و گوێیان بۆ رابگرین ده‌بینین که‌ هه‌موو توێژه‌کانی نێو بازاڕ زمانی تایبه‌ت به‌ خۆیان هه‌یه‌. ئاخاوتنی تایبه‌ت به‌ زێرینگه‌ران، ئاخاوتنی تایبه‌ت به‌ جل فرۆشه‌کان، قه‌ساب و فیته‌ر و هه‌رچی تۆ شکی ده‌به‌ی و ده‌کرێ ئاماژه‌یان بۆ بکه‌ی. له‌ رووی ده‌سته‌واژه‌ و جۆری به‌کارهێنانی زمانه‌که‌یان ده‌کرێ بزانین که‌ سه‌ر به‌ چ توێژێکن. که‌ له‌ زانست وردبینه‌وه‌، هه‌موو به‌شه‌کان به‌ پێی زمانی تایبه‌ت به‌ خۆیان ده‌دوێن. کۆمه‌لناسی، پزیشکی، فیزیا، کشتوکاڵ، ئابووری، سیاسه‌ت و ئه‌ده‌ب و هتد. به‌ڵام له‌م نێوه‌نده‌دا که‌ له‌ جۆری به‌ کارهێنانی زمان وردبیه‌وه‌ ده‌بینی که‌ زمان له‌ هه‌ر کام له‌و به‌شانه‌ی که‌ ئاماژه‌م پێکردن زمانی راسته‌وخۆیه‌. به‌ واتایه‌کی دی، بابه‌ت و ناوه‌رۆک و مه‌به‌ست راسته‌وخۆ و به‌ بێ پێچ و په‌نا راده‌گه‌یه‌ندرێ و هیچ واتایه‌کی دیکه‌ جگه‌ له‌ واتای راسته‌وخۆ بۆ‌ پێکانی ئامانج بوونی نییه‌. که‌چی کاتێ باسی هونه‌ر و ئه‌ده‌بیات و لێره‌دا مه‌به‌ستی تۆ شیعر بێ ده‌که‌ین. کاتێ له‌ داهێنان و ئافراندنی هونه‌ری و ئه‌ده‌بی ده‌دوێین، زمان جۆرێکی دیکه‌ خۆی ده‌نوێنێ. هه‌ر وشه‌یه‌ک ده‌بێته‌ هه‌ڵگری چه‌ندین واتا و له‌ مانای راسته‌وخۆ و تاک هێڵی خۆی لاده‌دا. ئیدی ئه‌و زمانه‌ ئاسایی یان زانستییه‌ی که‌ راسته‌وخۆ ده‌بێته‌ هه‌لگری مانای دیاریکراو و به‌ خێرایی ده‌بێ مه‌به‌ست بگوازێته‌وه‌ له‌ شیعردا به‌کار نایه‌. به‌واتایه‌کی دی شیعر ئیدی به‌ پیی ره‌گه‌زی زمان خۆی له‌ هه‌موو به‌شه‌کانی دیکه‌ی ده‌ربڕین جیا ده‌کاته‌وه‌. به‌ جۆرێکی دیکه‌ی زمانی ده‌گا، ئه‌و توانسته‌ی زمان وه‌گه‌ڕ ده‌که‌وێ که‌ پێی ده‌کوترێ زمانی شیعری. ئه‌مه به‌و مانایه‌یه‌ که‌ زمان‌ ده‌بێته‌ گرینگترین ره‌گه‌زێک‌ که‌ ده‌کرێ بڵێم شیعر له‌ ناشیعر جیا ده‌کاته‌وه‌. ره‌نگبێ تۆ لێم بپرسی ئه‌گه‌ر وایه‌ شیعر ده‌پرژێته‌ سه‌ر چی. باسی چی ده‌کا و پاش ئه‌وه‌ ئه‌رکه‌کانی چی بن. شیعر ده‌کرێ باسی هه‌موو شت بکا، له‌ دار، به‌رد، شه‌ڕ، ئازار، برسێتی، ئه‌وینداری و سێکس و هه‌رچی که‌ ده‌بنه‌ ژیان، بدوێ. ده‌کرێ و ده‌توانێ خۆی له قه‌ره‌ی ئه‌و شتانه‌ بدا‌‌ که‌ له‌ لای تۆ ساده‌ن و ده‌وروبه‌ر هه‌ستی پێناکا‌ و له‌ شیعردا و له‌ سه‌ر ده‌ستی شاعیر به‌ راده‌ی بایه‌خ ده‌گا. هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی که‌ له‌ زانستی زینده‌وه‌رزانی به‌ گیاندار و بێگیان دابه‌ش ده‌کرێ، بێگیانه‌کان له‌ شیعر و به‌گشتی ئه‌ده‌ب و هونه‌ردا رۆحیان وه‌به‌ر ده‌نرێ. له‌ سه‌ر ده‌ستی شاعیر ده‌بنه‌ زینده‌وه‌ر و یه‌کێک له‌ به‌رده‌نگه‌کانی نێو شیعر. ده‌بنه‌ کاره‌کتێرێکی زیندووی شیعر.




•    جگه‌ له‌ شیعر له‌ کام ژانریتری ئه‌ده‌ب نوسینه‌کانت ئه‌بێته‌ باڵنده‌یه‌کی گۆشه‌گیر له‌ نێو ژووره‌کان.؟؟؟


سه‌ره‌تا به‌ شیعر ده‌ستم پێکرد وه‌ک خولیایه‌ک و هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ شیعردا ژیاوم، به‌ڵام هه‌وڵیشم داوه‌ له‌ لایه‌نه‌کانی دیکه‌ مه‌عریفه‌ دانه‌بڕێم و خوێندنه‌وه‌م له‌ بواری فکر و فه‌لسه‌فه‌دا هه‌بووه‌ و به‌ شیوه‌ی جیدی تێکه‌ڵاویان بووم. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ لای من په‌یوه‌ندییه‌کی تایبه‌ت له‌ نێوان شیعر و ژانره‌کانی دیکه‌ی مه‌عریفه‌دا هه‌یه‌. به‌ نوسین و به‌تایبه‌تی به‌ وه‌رگێڕانی کتێب و ده‌قی فکری و فه‌لسه‌فی په‌رژاومه‌ته‌ ئه‌و ژانرانه‌ وه‌کو کتێبی پرسه‌کانی مۆدێرنیزم که‌ وه‌رگێڕانی چه‌ندین ده‌قی نووسه‌ره‌ به‌ناوبانگه‌کانی جیهانن، هه‌روه‌ها ماوه‌ی دووساڵیشه‌ له‌ سه‌ر ئه‌نیسکلۆپیدیای فه‌لسه‌فه‌ کار ده‌که‌م و تا ئێستا زیاتر له‌ 100 چه‌مک و واتای فه‌لسه‌فیم ئاماده‌ کردووه‌. هه‌روه‌ها ده‌ستم بردووه‌ بۆ وه‌رگێڕانی چیرۆکی چیرۆکنووسه‌ ناسراوه‌کانی دنیا که‌ کتێبخانه‌ی کوردی به‌ باشی نایاناسێ وه‌ک کۆمه‌ڵه‌ چیرۆکی به‌زاندنی سنورهه‌لبژارده‌یه‌ک له‌ چیرۆکه‌کانی جۆیس که‌رۆڵ ئوتسی ئه‌مریکایی و (ئه‌و رۆژه‌ی ستالین مرد) له‌ نوسینی دوریس لێسینگ براوه‌ی خه‌ڵاتی نۆبلی 2007 و هه‌روه‌ها کۆمه‌له‌ چیرۆکی توبیاس وۆڵفی ئه‌مریکایی..

•    قۆناغی ئێستای شیعر چۆن هه‌لئه‌سه‌نگێنی ئایا له‌گه‌ڵ سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌کان یان پێش نه‌وه‌ده‌کان چ جیاوازییه‌ک ده‌بینی له‌ رووی فۆڕم و ناوه‌رۆکه‌وه‌.؟؟


تاکه‌ لایه‌نێکی له‌ ژیانی کۆمه‌لگای کوردیدا که‌ مه‌به‌ستم ده‌قه‌ زیاترین که‌س خۆی پێوه‌ سه‌رقال کردووه‌ و وه‌ک ئامرازێک بۆ گه‌یاندنی مه‌به‌سته‌کانی به‌کاری هێناوه‌، ئه‌ده‌ب به‌ گشتی و شیعر به‌تایبه‌تی بووه‌. ئه‌مه‌ش به‌ ئاوڕدانه‌وه‌ له‌ کتێبخانه‌ی کوردی و له‌ پاشخانی نوسراوی کوردی بۆمان ده‌رده‌که‌وێ. کاتێ سه‌یری خه‌زێنه‌ی زمانی کوردی ده‌که‌ین ده‌بینین که‌ گه‌نجینه‌یه‌کی که‌م و هه‌ژار و که‌م پیتمان هه‌یه‌ و ئه‌وه‌ی که‌ زیاتریش کاری له‌سه‌ر کراوه‌ شیعر و بابه‌ته‌ شیعرییه‌کان بووه‌. تۆ که‌ وردبییه‌وه‌ زۆر به‌ ده‌گمه‌ن به‌ سه‌ر بابه‌تێکی زانستی داده‌که‌وی. زۆر به‌ده‌گمه‌ن بابه‌تێکی لێکۆڵینه‌وه‌یی ته‌نانه‌ت له‌ سه‌ر ئه‌ده‌ب و شیعریش ده‌بینی. ئه‌م به‌راوردکردنه‌ی من له‌و رووه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ چاو ئه‌و هه‌موو به‌ناوشاعیر و ئه‌و رێژه‌ زۆره‌ شیعره‌ی که‌ ده‌یبینی چ له‌ کۆنه‌وه‌ تا ده‌گاته ئێستا که‌متر ده‌قێک ده‌بینی که‌ له‌ بواره‌کانی دیکه‌دا نووسرابێ. به‌ سه‌ره‌نجدان به‌وه‌ ده‌بینین که‌ رێژیه‌یه‌کی زۆر له‌ خه‌ڵک به‌ بێ هیچ ترس و دڵه‌ڕاوکێیه‌ک ده‌ستیان بۆ شیعر و نوسینی شیعر بردووه‌. به‌ سه‌رنجدان به‌وه‌ ئه‌م پرسیاره‌ له‌ لامان قوت ده‌بێته‌وه‌، باشه‌ که‌ ئێمه‌ ئه‌م هه‌موو تێکسته‌ به‌ناو شیعرییه‌ ده‌بینین، بۆ شیعری کوردی نه‌یتوانیوه‌ سنوره‌کانی زمانی کوردی ببه‌زێنێ! ئه‌گه‌ر چاوێک به‌ شیعره‌کانی ساڵی نه‌وه‌د و پێش ئه‌وه‌دا بگێڕێن، ده‌بینین که‌ ئه‌و کات شیعر به‌ سه‌رنجدان به‌ قۆناخ و که‌شوهه‌وای تایبه‌ت به‌وکات توانی خۆی ده‌ربخا و مامڵه‌ له‌گه‌ل پرسه‌کانی په‌یوه‌ندیدار به‌وکات بکا. ئه‌و کات توانیویه‌تی چ له‌ رووی فۆرم و چ له‌ رووی ناوه‌رۆکه‌وه‌ به‌ پێی جۆری روانین له‌‌ ده‌وروبه‌ر و شێوه‌ی به‌رهه‌مهێنانی شیعر تاراده‌یه‌ک سه‌رکه‌وتوو بێ بۆ ئه‌و کات. به‌ڵام شیعری ئێستا و به‌تایبه‌تی پاش نه‌وه‌ده‌کان نه‌یتوانیوه‌ به‌ پێی گۆڕانکارییه‌کانی ژیانی نێو کۆمه‌ڵگا خۆی نوێ بکاته‌وه‌. نه‌یتوانیوه‌ له‌گه‌ڵ هاتنه‌ئارای دیارده‌ تازه‌کان په‌یوه‌ندیی ساز بکا. نه‌یتوانیوه‌ کاریگه‌ریی له‌ ده‌روبه‌ری وه‌ربگرێ. با روونتر قسه‌ بکه‌م، شیعری ئه‌مڕۆ که‌ مه‌به‌ستی تۆیه‌ هێشتا هه‌ر وه‌ک بیست ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌ خۆی و ده‌روبه‌ری و دنیا ده‌روانێ. چ له‌ رووی زمانییه‌وه‌ و چ له‌ رووی فۆرم و ناوه‌رۆکه‌وه‌. زمانی نوسینی شیعر هه‌مان زمانی وه‌سفی – عاتیفییه‌ که‌ بۆ نموونه‌ له‌ نه‌وه‌ده‌کان پێی نوسرا. هه‌مان تێڕوانینه‌ و هه‌مان داڕشته‌. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئێمه‌ زه‌مانیش له‌ سه‌ر شیعره‌کان وه‌به‌رچاو نه‌گرین و به‌ پێی رابوردوو و ئێستا هه‌ڵیان نه‌سه‌نگێنین ده‌بینین که‌ زمانی شیعری ئه‌وکات پته‌وتره‌. له‌و هه‌مووه‌ شیعره‌ی که‌ رۆژانه‌ له‌ توێی نامیلکه‌ و کتێب و رۆژنامه‌ و گۆڤاره‌کاندا بڵاو ده‌بێته‌وه‌، ئێمه‌ جگه‌ له‌ چه‌ند ناوێک که‌ زۆربه‌یان له‌شاعیرانی ساڵه‌کانی نه‌وه‌د و پێش نه‌وه‌دن!   



•    ئه‌و شاعیرانه‌ی که‌ به‌رده‌وام ئه‌یانخوێنیته‌وه‌ یان خود بڵیین کاریگه‌ریی هه‌بێت به‌ سه‌ر تۆوه‌ کێن؟


که‌سێکی دیاریکراو و تایبه‌ت نین، هه‌وڵ ده‌ده‌م قه‌ڵه‌می تازه‌ بدۆزمه‌وه‌ و بیانخوێنمه‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌ی زیاتر من به‌ره‌و لای خۆی راده‌کێشێ به‌ گشتی شیعری شاعیرانی ناکورده‌ و به‌تایبه‌تیی له‌ رێی وه‌رگێڕانه‌وه. به‌رهه‌می بێجگه‌له‌ شیعری که‌له‌ شاعیرانی پێشوومان که‌ ته‌نیا خه‌زێنه‌یه‌کی که‌من بۆ ئێمه‌ی کورد به‌جێماون، شاعیرانی هه‌وچه‌رخی کورد زۆر به‌ ده‌گمه‌ن سه‌رنجم راده‌کێشن و به‌داخه‌وه‌ ماوه‌یه‌کی زۆره‌ شیعری کوردی له‌ بازنه‌یه‌کی به‌رته‌سکی زمانیدا ده‌خولێته‌وه‌ و به‌رده‌وام دووپات ده‌بنه‌وه‌. جگه‌ له‌ چه‌ند ده‌نگێکی دیار. ئه‌ویش ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌گشتی شاعیرانی ئێمه‌ جیهانبینییه‌کی به‌رته‌سکیان هه‌یه‌. له‌ ده‌وروبه‌ری خۆیان قوڵ نه‌بوونه‌ته‌وه‌، به‌ ناخی خۆیاندا رۆنه‌چوون. نه‌یاتونیوه‌ خۆیان به‌ مه‌عریفه‌وه‌ گرێ بده‌ن. شاعیرانی ئێستای ئێمه‌ له‌ چوارچێوه‌ی زمانێکی ناتۆکمه‌ی وه‌سفی دا گیریان خواردووه‌. تۆ که‌ چاو له‌و هه‌مووه‌ به‌رهه‌مه‌ به‌ ناو شیعرییه‌ ده‌که‌ی ده‌قێکی جیدی نابینی که‌ بۆ دووه‌م و چه‌ندین جار سه‌رنجت رابکێشن و بیانخوێنییه‌وه‌. به‌رده‌نگ به‌رده‌وام له‌ به‌رامبه‌ر به‌رهه‌مه‌کانیاندا بێده‌نگن. ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕیته‌وه‌ که‌ به‌رهه‌مه‌ شیعرییه‌کان به‌ ئاستی داهێنان نه‌گه‌یشتوون، به‌و ئاسته‌ نه‌گه‌یشتوون په‌یوه‌ندییه‌کی نوێ له‌گه‌ل به‌رده‌نگ ساز بکا..‌‌ هه‌لبه‌ت دیسان ده‌ڵێم که‌ چه‌ند شاعیرێک هه‌ن که‌ به‌ قامک ده‌ژمێردرێن و به‌رده‌وام ده‌یان خوێنمه‌وه‌، به‌ڵام له‌ چاو ئه‌و هه‌مووه‌ به‌ناو شاعیر و به‌رهه‌می شیعرییه‌ به‌ڕاستی ده‌کرێ ئه‌وانیش له‌ ئیستادا له‌ به‌ر چاوی به‌رده‌نگ ون بن و فه‌رامۆش بکرێن یان ئه‌وه‌ی ببنه‌ هۆی بێزاریی به‌رده‌نگ له‌ شیعر و زۆر ئاسایی به‌ لای ئه‌و هه‌مووه‌ نامیلکه‌ شیعریییه‌دا تێپه‌ڕ بن!

•    ئایا خۆشه‌ویستی تا چه‌ند بۆته‌ کارتێکه‌ر له‌ سه‌ر شیعر نوسین؟


هه‌موو شتێ ده‌توانێ ببێته‌ هه‌وێن بۆ خوڵقانی شیعر. بازاڕ، شه‌قام، قه‌ره‌بالغی، گوند، شاخ، ده‌ریا، باران، ئاسمان و هه‌رچی که‌ تۆ شکی ده‌به‌ی و له‌ لای ئێمه‌ بوونه‌وه‌ره‌. به‌ڵام ئه‌وه‌ گۆشه‌نیگا و چۆن تێڕوانینی شاعیره‌ که‌ ده‌توانێ هه‌لسوکه‌وتیان له‌گه‌ڵدا بکا. ده‌توانێ بیانکاته‌ به‌رده‌نگ یان بیانکاته‌ رۆڵگێڕی شیعره‌که‌ی. ئاخێزگه‌ی شێوه‌ روانین چییه‌ و چۆن وه‌گه‌ر ده‌که‌وێ هۆکاری سه‌ره‌کییه‌ بۆ به‌‌گیاندارگه‌یشتنی بونه‌وه‌ره‌که‌‌. بۆ نموونه‌ که‌سێکی وڵاتپارێز و نیشتیمانپه‌روه‌ری وه‌ک کورد ده‌کرێ له‌ شیعره‌که‌یدا مامڵه‌ له‌گه‌ڵ شاخ و سنووردا بکات. شاعیرێک به‌ رۆحی شۆڕشگێڕییه‌وه‌ ئاوێته‌ی واتای راپه‌ڕین و به‌رخۆدان ده‌بێ. به‌ گۆشه‌نیگایه‌کی شۆڕشگێڕانه‌وه‌، له‌ سه‌رده‌می گه‌رمبوونی چه‌کدا، له‌ فیشه‌ک و تفه‌نگ و په‌نجه‌ی سه‌ر په‌لاپیتکه‌ ده‌ڕوانێ. شاعیرێکی گه‌لقه‌تیسماو له‌ که‌شوهه‌وای دیکاتۆڕی و دڕنده‌یی ده‌سه‌لاتدا باسی ئازادی ده‌کا. ئه‌ویندارێک مامڵه‌یه‌کی رۆمانسیانه‌ له‌گه‌ڵ سه‌روشت و ئاسمان و مانگ و په‌نجه‌ره‌ و شاردا ده‌کا. ده‌مه‌وێ ئه‌وه‌ت پێ بڵێم که‌ چۆن روانین پاڵنه‌ری رۆحی شاعیره‌ که‌ ده‌بێته‌ پێکهێنه‌ری که‌شوهه‌وایه‌کی شیعری و له‌ ئاکامدا به‌رهه‌مهاتن یان خولقانی شیعرێک. ئه‌گه‌ر راسته‌وخۆ بچمه‌ سه‌ر وه‌ڵامی پرسیاره‌که‌ت، ئه‌و خۆشه‌ویستییه‌ی که‌ تۆ مه‌به‌ستته‌ توخمی سه‌ره‌کیی ژیانی مرۆڤه‌ به‌ دوو ره‌گه‌زی نێر و مێوه‌، ده‌لێم که‌ راسته‌وخۆ ده‌بێته‌ هه‌وێنی سه‌ره‌کیی شیعرێک. خۆشه‌ویستی له‌ ژیاندا تاکه‌ هانده‌رێکه‌ که‌ ده‌بێته‌ جووڵه‌ی نێو ده‌ماره‌کانی ژیان. من لێره‌دا پێی ده‌لێم تاکه‌ مۆسیقای ئارامکه‌ره‌وه‌ و خۆشی ژیانی هه‌موو مرۆڤێک که‌ وه‌کو خۆشویستنی نیشتیمان له‌ پێش هه‌موو خۆشویستنه‌کانی دی سه‌رهه‌ڵده‌دا و تا دوایین هه‌ناسه‌ زیندووه‌. تۆ چاو لێبکه‌، خۆشویستنی ماڵ کاتییه‌، سه‌روه‌ت و سامان کاتییه‌، به‌ڵام  خۆشه‌ویستی بۆ ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر جۆرێکی دیکه‌یه‌ که‌ به‌رده‌وام له‌گه‌ل مرۆڤه‌ و له‌گه‌لی ده‌ژی. سروشتی حاشاهه‌لنه‌گری مرۆڤه‌. له‌ هه‌ر شوێنێ بێ روو ده‌دا. جا بۆ شاعیریش هه‌روایه‌ و به‌ هه‌ستیارییه‌کی زیاتره‌وه‌. شاعیر ئیدی له‌ دڵیدا قه‌تیس نامێنێ و له‌ سه‌ر ده‌ستیدا ده‌بێته‌ به‌رهه‌مێکی شیعری و تۆماری ده‌کا. له‌ به‌رهه‌می شاعیره‌ کلاسیکه‌کانمانه‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گاته‌ شیعری هاوچه‌رخ ئێمه‌ راسته‌وخۆ ئه‌و توخمه‌ سه‌ره‌کییه‌ ده‌بینین.

•    ئه‌گه‌ر شاعیر یان نوسه‌ر نه‌بویتایه‌ حه‌زت ئه‌کرد چ شتێکی تر هه‌ڵبژێری؟


من شاعیر یان نوسه‌ربوونم هه‌ڵنه‌بژارد به‌ڵکو تێکه‌ڵاوی بووم و هه‌وڵمداوه‌ خۆمی تێدا بدۆزمه‌وه‌ و پێم وایه‌ نزیکترین لایه‌نێکه‌ که‌ ده‌توانم خۆمی تێدا بدۆزمه‌وه‌. به‌ڵام له‌ مندالییه‌وه‌ خولایه‌کم هه‌بووه‌ ئه‌ویش مۆسیقایه‌ و به‌تایبه‌تی هه‌میشه‌ له‌ خه‌یاڵمدا بووه‌ که‌ ببمه‌ ژه‌نیاری ئامێری ویۆلۆن (که‌مانچه‌)، ته‌نانه‌ت پێش ئه‌وه‌ی من تێکه‌ڵاوی دنیای به‌ گشتی ئه‌ده‌بیات بم، ویۆلۆنێکم ده‌سته‌به‌ر کرد و بۆ ماوه‌ی 4 مانگ چوومه‌وه‌ کلاسی مۆسیقا- به‌شی ویۆلۆن. ئه‌و کات ته‌نانه‌ت نه‌متوانی جانتای تایبه‌ت به‌ ویۆلۆنه‌که‌ بکڕم و له‌ عه‌لاگه‌یه‌کی ره‌شم ده‌خست و ده‌رۆیشتم بۆ پرۆڤه‌. به‌ کۆڵان یان شه‌قامدا تێپه‌ر ده‌بووم یان ده‌چوومه‌ کلاسی پرۆڤه‌ به‌شێک پێم پێده‌که‌نین که‌ ویۆلۆنه‌که‌م له‌ عه‌لاگه‌ی ره‌ش ده‌خست و به‌شێکیش هه‌ر وڕ ده‌مان یان چی نازانم. به‌ڵام مخابن خراپی باری ئابووریم ئیزنی پێ نه‌دام درێژه‌ی پێ بده‌م و بۆ هه‌میشه‌ بووه‌ به‌ ئاواتێکی وه‌دینه‌هاتوو له‌ ژیانمدا.


•    ئایا له‌گه‌ل سیاستدا به‌ینت چۆنه‌ ئایا راسته‌ سیاسه‌ت گه‌وره‌ترین درۆیه‌؟ ئه‌گه‌ر له‌ دیدی خۆته‌وه‌ پێناسه‌یه‌کی کورسیمان بۆ بکه‌یت؟


ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستت خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تی سیاسی بێ ئه‌وا هه‌وڵمداوه‌ به‌ پێی پێویستییه‌کانم بپرژێمه‌ سه‌ری. پێویستییه‌کانی که‌سێکی که‌ له‌ بواری ئه‌ده‌ب و فکردا کار ده‌کا تاڕاده‌یه‌کی زۆر روونه‌ و هه‌روه‌ها بۆ ئاگادار بوون له‌ تیۆری سیاسیی هاوچه‌رخ پاش ئه‌ده‌بیات هه‌وڵم داوه‌ کاتی بۆته‌رخان بکه‌م. ئه‌گه‌ریش مه‌به‌ستت نوسینی بابه‌تی سیاسی بێت ئه‌وه‌ من زۆر به‌ ده‌گمه‌ن بووه‌ که‌ خۆ له‌ قه‌ره‌ی بده‌م و پێم وایه‌ که‌سانی تایبه‌ت به‌ خۆیان له‌و بواره‌دا هه‌ن! دیاره‌ به‌ هۆی بارودۆخی زاڵه‌وه‌ که‌ پرسه‌ سیاسییه‌کان له‌ ئێستای کوردستاندا له‌ پێشه‌وه‌ی هه‌موو پرسه‌کانی به‌شداری ژیانی ئێمه‌ن و لایه‌نه‌کانی کۆمه‌ڵگا هه‌نگاوێک له‌پاشترن و ته‌نانه‌ت به‌داخه‌وه‌ زۆر جاران پاش گوێ خراون. ئه‌وه‌ ناچارت ده‌کا کاریگه‌رییان لێوه‌ربگری و به‌جۆرێک له‌ جۆره‌کان روبه‌روویان ببییه‌وه‌، به‌ڵام ناشی شارمه‌وه‌ که‌ من وه‌ک چاوه‌دێرێک ئاگام له‌ هه‌ڵسوکه‌وته‌ سیاسییه‌کان هه‌یه‌ و به‌تایبه‌تی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ سه‌ر ده‌ستی حیزبه‌کان دێنه‌ گۆڕێ، ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ ناوچه‌که‌ و به‌تایبه‌تی کوردستان به‌ ته‌واویی به‌هۆی بارودۆخی تایئه‌ویش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ ناوچه‌که‌ و به‌تایبه‌تی کوردستان به‌ ته‌واویی به‌هۆی بارودۆخی تایبه‌تیی خۆیه‌وه‌ که‌وتۆته‌ ژێر چه‌پۆکه‌ی مامڵه‌ و هه‌ڵسوکه‌وتی سیاسی و منیش به‌شێکم له‌و گه‌له‌، ده‌که‌ومه‌ ژێر کاریگه‌رییه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی که‌ من چۆن مامڵه‌ له‌گه‌ل سیاسه‌تدا ده‌که‌م ده‌کرێ ئه‌وه‌ت بۆ شی بکه‌مه‌وه‌، پێموایه‌ ئه‌دیب و نوسه‌ری بواری فکر و فه‌لسه‌فه‌ی ئێمه‌ ناکرێ تێکه‌ڵاوی یارییه‌ سیاسییه‌کان بن و نه‌گونجاوه‌ که‌ خۆیان به‌ حیزبێکه‌وه‌ گرێ بده‌ن، چونکه‌ ئه‌دیب و شاعیر به‌ واتا راسته‌قینه‌که‌ی خۆیان له‌ نێو هیچ چوارجیوه‌یه‌کدا نادۆزنه‌وه‌ و نمونه‌ش زۆر بووه‌ که‌ پاش ماوه‌یه‌ک نه‌یوانتوانیوه‌ له‌و چوارچێوه‌ یان حیزبه‌دا بمێننه‌وه‌. له‌بیرمان نه‌چی که‌ کاری ئه‌ده‌بیات له‌گه‌ڵ کاری سیاسی له‌ رووی بابه‌تییه‌وه‌ زۆر لێک جیاوازن و هه‌رکام به‌ ئاقارێکدا ده‌ڕۆن. سیاسه‌ت به‌ دوای به‌رژه‌وه‌ندییه‌وه‌یه‌ و هه‌ول ده‌دا به‌رژه‌وه‌ندی و ده‌سکه‌وته‌کانی به‌ هه‌ر نرخێک بێ بیپارێزێ به‌ڵام ئه‌ده‌بیات راست به‌ پێچه‌وانه‌یه‌تی و هیچ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کی نییه‌ بێجگه‌له‌ خودی ئه‌ده‌بیات نه‌بێ. له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌ ئه‌ده‌بیات هی گه‌لێکه‌ و هه‌موان ده‌توانن خۆیانی تێدا بدۆزنه‌وه‌ به‌ڵام سیاسه‌ت وانییه‌ و ته‌نیا چینێک یان که‌سانێک ده‌توانن تێیدا هه‌لسووڕێن. سیاسه‌ت به‌ پێی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان ده‌دوێ و هه‌میشه‌ له‌ نێوان په‌یوه‌ندی و دانوستانه‌کاندا رووده‌دا به‌ڵام ئه‌ده‌بیات هه‌ر زیندووه‌ و به‌ده‌ر له‌ هه‌موو چوارچێوه‌یه‌ک خاوه‌نی گه‌وهه‌ریکی نه‌گۆڕه‌.‌ به‌داخه‌وه سیاسه‌ت ئه‌وه‌ی که‌ له‌ لای ئێمه‌ ناسراوه‌ و کاری پێده‌کرێ‌ ته‌نیا له‌ سه‌ر ده‌ستی حیزبه‌کان رووده‌دا و ئه‌وانیش‌ له‌ رووی فکره‌وه‌ نه‌ریتین و به‌شێکیش له‌وان سه‌له‌فی. ئه‌دیبی ئێمه‌ ئه‌گه‌ر به‌ خه‌له‌ته‌کانی خۆیه‌وه‌ وه‌ک نوسه‌ر و شاعیر هه‌ر وه‌ک نه‌ریتێک که‌ له‌ رابوردوودا باو بووه‌، بۆ نمونه‌ ده‌بێ خۆت یه‌کلا بکه‌یه‌وه‌ سه‌ر به‌ کام گروپ و ده‌سته‌ و تاقم و حیزبی،  بکه‌وێته‌ نێو چوارچێوه‌ حیزبییه‌کانه‌وه‌‌ له‌ ئاکامدا له‌ نێو ململانێ و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ حیزبی و شه‌خسه‌کانی نێو حیزبه‌کاندا سڕ ده‌بن، به‌رهه‌م و کاره‌ ئه‌ده‌بییه‌کانیشیان ده‌که‌وێته‌ ژێر کاریگه‌ریی،  بێ ئه‌وه‌ی‌ بیهه‌وێ یان بزانێ ده‌که‌وێته‌ نێو گێژاوه‌که‌وه‌. له‌م پرسیاره‌تدا که‌ من و که‌سانی وه‌ک من به‌رده‌نگن، پێموایه‌ ناکرێ به‌و راده‌یه‌ش خۆیان له‌ رووداو و کاره‌ساته‌ سیاسییه‌کاندا دوور بخه‌نه‌وه‌ ، به‌ڵام منێک به‌ش به‌حاڵی خۆم، خاوه‌نی هه‌ڵوێستی سیاسیم و وه‌ک هه‌لوێستگرتن له‌ سه‌ر پرسێکی سیاسی روبه‌رووی ئه‌و پرسه‌ ده‌بمه‌وه‌. هه‌میشه‌ هه‌وڵم داوه‌ به‌ وریاییه‌وه‌ کار بکه‌م و نه‌هێڵم خه‌سار له‌ کاره‌ ئه‌ده‌بی و فکرییه‌کانم بکه‌وێ. له‌ بنه‌ڕه‌تدا چۆن روانینم بۆ ئه‌ده‌بیات وای لێکردووم که‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌که‌ومه‌ نێو سیاسه‌ت ئه‌ویش تاکه‌ به‌ناو سیاسه‌تێک که‌ ته‌نیا له‌ سه‌ر ده‌ستی حیزبه‌کاندا ئاماده‌ن.
ئه‌وه‌ی که‌ تۆ ده‌ڵێی خه‌ڵک گوته‌نی سیاسه‌ت گه‌وره‌ترین درۆیه!‌ ده‌گرێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی که‌ ئێمه‌ چۆن له‌ سیاسه‌ت وه‌ک زانستێک بڕوانین، چۆن مامڵه‌ له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی ئاماده‌ی نێو کۆمه‌ڵگاکه‌مان بکه‌ین و هه‌روه‌ها زۆر گرینگتر ئه‌وه‌یه‌ که‌ سیاسه‌ت چۆن و له‌ چ رێگایه‌که‌وه‌ هاتۆته‌ نێو ژیانمانه‌وه‌. له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ پیداگری ده‌که‌م که‌ کاری سیاسی و زانستی سیاسی و کاری حیزبایه‌تی له‌ نێو ئێمه‌دا تێکه‌ڵ کراون و به‌ هه‌ڵه‌ هه‌موویان وه‌ک یه‌کتر سه‌یر ده‌کرێن. دیسان نابێ له‌بیریشمان بچێ که‌ ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ ئه‌گه‌ر له‌ نێو کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا به‌ گشتی له‌گۆڕێدایه‌ ره‌نگبێ یه‌کێک له‌ هۆکاره‌کانی بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر ئه‌وه‌ که‌ گه‌لی ئێمه‌ به‌ درێژایی مێژوو قوربانی ده‌ستی ململانێ سیاسییه‌کان بووه‌ و کاره‌ساتی به‌ سه‌ردا هاتووه،‌ بۆیه‌ هه‌میشه‌ به‌ گومانه‌وه‌ سه‌یری ئه‌م چه‌شنه‌ جووڵانه‌ ده‌کا و زۆربه‌ی جاران به‌ ره‌شبینییه‌وه‌ روانیوێتی.
له‌ سه‌ر کورسی! به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌ هه‌ر له‌م پرسیاره‌دا کورسی ده‌خه‌یه‌ به‌ر ده‌ست، وای بۆ ده‌چم که‌ باگراوه‌ندیکی زه‌ینی له‌ لای تۆ له‌مه‌ڕ کورسی ئاماده‌یه‌ و له‌ چوارچێوه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیدا ده‌یبینی. به‌ڵام ئیزنم بده‌ با من وه‌ک خۆم بڕوانم و وه‌ک پرسیارێکی سه‌ربه‌خۆ چاو له‌ کورسی بکه‌م. له‌ لای من کورسی پێگه‌یه‌. واته‌ ده‌ستنیشانکردنی شوێن و دانانی سنوور له‌ لایه‌ن که‌سه‌وه‌. جا دانانی ئه‌م سنوره‌ چ بۆ به‌رامبه‌ر بێ یان بۆ خۆت. زه‌مان ناتوانێ کورسی وه‌خۆ بگرێ. له‌ که‌سایه‌تییه‌کاندا ره‌نگ ده‌داته‌وه‌. کورسی هه‌ڵگری واتای مانه‌وه‌یه‌. کورسی که‌سایه‌تی ده‌به‌خشێته‌وه‌. که‌سایه‌تی به‌ هه‌موو مرۆڤێک و کۆیان ده‌کاته‌وه‌. کورسی هی هه‌موو که‌سه‌ و هیچ که‌سیش هی ئه‌و نییه‌.





دوا وتةت بؤ كوردزين؟

ماندوونه‌بوونی به‌ تۆ و سه‌رجه‌م ستافی ماڵپه‌ڕی کوردژین ده‌لێم.. هیوادارم ماڵپه‌ڕه‌که‌تان بتوانێ ئاوڕی جیدی بداته‌وه‌ له‌ پرسه‌ کولتووری و فکرییه‌کان و هه‌روه‌ها بتوانێ قه‌ڵه‌می تازه‌ بدۆزێته‌وه‌ و به‌ خوێنه‌رانتانی ئاشنا بکا.. هه‌روه‌ها ماڵپه‌ڕی کوردژین بتوانێ له‌ نێو میدیا و رۆژنامه‌ ئه‌له‌کترۆنییه‌کاندا دیار بێ و خزمه‌ت به‌ کولتووری نه‌ته‌وه‌که‌ی بکا

ئاماده‌کردنى\رۆنیاس