جۆرەكانی گۆرانی كۆمەڵایەتی
بەشێوەیەكی گستی گۆرانی كۆمەڵایەتی دووشێوازی بنەرەتی لەخۆەگرێت ئەوانیش بریتت لە
ا/ گۆرانەی چەندایەتیەكان: ـ مانای بەرزی ونزیمی (كەم بونن وزۆر بوون) لە چەندایەتیدا دەگرێتەوەك وەك زۆر بوونی ژمارەی دانیشتوان بەهۆی لەدایك بون و كۆچەوە یان كەم بونەوەی ژمارەی دانیشتوان بەهۆی زۆر مردن و جەنگەوە .هەرواها گۆران لە چەندایەتیدا دیاردەی زیاد بوون ڕێژەی بەكار هێنانی خواردەمەنی یان وزەیە
ب/گۆرانی چۆنایەتی: بیریتین لەو گۆرانانەی كە دەبنە هۆی گوازستەوەی لەجۆرێكی دیاری كراوەوە.وەك گۆرانی بونیادی كۆمەڵگا لەدەرەبەگایەتیەوە بۆ سەرمایەداری یان گۆران لەسیستەمی دكتاتۆیەوە بۆ سیستەمی دۆمۆكراسی .كەواتە گۆرانی چۆنایەتی بریتیە لە ڕاگواستنی كۆمەڵگا لە شێوازێكی پەیسەندیە كۆمەڵایەتیەكانەوەكە بونیادی كۆمەڵایەتی كۆمەڵگای لیپیكهاتووە بەشێوازێكی دیكەی پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكان لەهەمان كۆمەڵگادا بەڵام جیاواز وەژ لەێوازی پیس
هۆكارەكانی گۆڕانی كۆمەڵایەتی
بۆچی گۆڕانی كۆمەڵایەتی رودەدات ئەم پرسیارە گرنگی خۆی هەیە، كە وەڵامەكەی لە زانایاكەوە بۆ یەكی كەو لە تیۆرێكەوە بۆ یەكی تر جیاوازە، بەڵام ئەوەی لەهەمووی گشتگیر ترە هۆكارەكانی گۆڕانی كۆمەڵایەتی ئەمانەن
یەكەم:هۆكارە سروشتیەكان:
ا/هۆكاری جوگرافی
ب/ هۆكاری دیمۆگرافی
دووەم: هۆكاری كۆمەڵایەتیەكان:
ا/دۆزینەوە و داهێنراوە و تەكتەلۆژیا
ب/پەیوەندیە كەلتوریەكان
ج/ هۆكاری ئابوری
سێ‌ هەم: هۆكاری سیاسی
لێرەدا دەبێت چەند خاڵێكمان لەلا ڕوون بێت
1/كاریگەری سەرجەم هۆكارەكان تێكەڵن و بەئاسانی جیا ناكرێنەوە0
2/ رۆڵی مرۆڤ بەرامبەر هۆكارە سروشتیەكان لە هەلًكشاندایەواتە تاڕادایەك ڕێگری لێدەكەن و لەبەرژەوەندی خۆیان بەكاری دەبەن0
3/ هۆكاری تەكنەلۆژی پەیوەندی پتەوی بە هۆكاری سروشتیەوە هەیە0
4/ پەیوەندی پتەو تە‌واوكاری لەنێوان هۆكاری ئابوری و جۆگرافی هەیە0
1/ هۆكاری سروشتی:
كۆمەڵگا ناتوانێت خۆی لەكاریگەری گۆڕانی سروشت لادات و بەئاراستەی گۆرانە سروشتیەكە هەنگاو دەنێت، بەمەش گۆڕانی كۆمەڵایەتی دروست دەبێت، سەرجەم بیرمەندانی لە هیرۆدۆتسەوە تا مۆنتسكیۆ لەسەر ئەوە كۆكن كە ژینگەی سروشتی كاریگەری لەسەر بڕی گۆڕانی كۆمەڵایەتی هەیە، وەك بڕی باران بارین كاریگەری لەسەر كەم و زیادی بەرهەمی كشتوكاڵ هەیە و دەبێتە هۆی خۆشگوزەرانی یان وشكەساڵی ئەمەش كاریگەر دەبیچت لەسەر باری ئابوری و گۆڕانی كۆمەڵایەتی،یان كەش و هەوا دەبێتە هۆی دیاری كردنی بڕو جۆری گۆڕانی كۆمەڵایەتی وە ئەم كەش و هەوایە كاریگەری لەسەر باری جەستە و دەرون و خولق و ئارەزوی تاكەكان هەیە ئەمەش دەبێتە هۆی دیاری كردنی بڕی تواناو هەست و ئارەزویان بۆ گۆڕانكاری .
هۆكاری دیموگرافی :
مەبەستمان لەمە دیاری كردنی كاریگەرییەكانی بونیادی دانیشتوانی كۆمەڵگایە لەسەر گۆڕانی كۆمەڵایەتی ئەم بیرۆكەیە دەڵێ‌ ئەو وڵاتەی ژمارەی دانیشتوانیان زۆرە توشی گرفتی ناوخۆیی و دەرەكی دەبنەوە بەڵام ئەوانەی ژمارەی دانیشتوانیان كەمە هێمنی و ئاسایشی تیایدا سەقامگیرە ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی بەرەو ئاراستەیەكی پۆزەتیف هەنگاو بنێت ناوەرۆكی ئەم هۆكارە بریتیە لە قەبارەی دانیشتوان ،چڕی دانیشتوان ،دابەش بونی دانیشتوان
تێكڕای مردن و لە دایك بون كاریگەری لەسە گۆڕانی كۆمەڵایەتی هەیە زۆر بونی دانیشتوان وای كردووە كە لە شارەكان كێشەی نیشتەجێ‌ بوون دروست ببێت و ڕوبەری خانووە كان بچوك ببیتەوە و بری بەرهەم هێنان زیاتر بكریت تاكو قازانجی زیاتر دەست بكەویت نرخی كەل و پەل و شت و مەك بەرز دەبیتەوە وە بەهرەمەند بونی دانیشتوان كەمتر بێت نەخۆشی زۆر دەبیت بەهۆی زۆری دانیشتوان وە زیاد بونی ئەو كەسانەی كە تەمەنیان لە 15 ساڵ كەمترە و لە 65 زیاترە كیشە دروست دەكات و كۆمەڵگا دوا دخات هەموو ئەمانەش گۆرانی كۆمەڵایەتین یان كاریگەری هەیە لەسە جۆرو ئاراستەو بواری گۆڕانی كۆمەڵایەتی

هۆكاری كۆمەڵایەتی :
1-دۆزینەوەو داهێنان و تەكەلۆجیا :دۆزینەوە دەركردنی شتیكە لەوەو پیش نەزانراوە داهینان تیكەل كردنی چەند توخمیكە یان چەند دۆزراوەیەكە تكنەلۆجیا بریتیە لە سەرجەم ئامرازو كە ل وپەل و سیستەمی كۆكردنەوەو هەڵگرتن و گواستنەوەی وزەو زانیاری بەمەش بەرهەم هێنان زیاد دەكات ئاشكرایەئەمانەی سەرەوە كۆمەڵگا پێش دەخەن وە دەیگۆرن وەك دەرمانە پزیشكی یەكان كە دۆزرانەوە كاریگەرییان لەسە رژیانی خەلكی هەبوو وە تەكنەلۆجیاش وەك تی ڤی و نیت و سەتەلایت كۆمەڵایان لە قۆناغیكی تر گواستەوە بۆ قۆناغیكی تر .
پەیوەندی كلتوری :
بریتەیە لە بەیەك گەیشتنی دوو كەلتور كەیەكیان كارتیكەرەو ئەویشیان كارتیكراوە یان پەیوەندییەكی بە ئاڵ و گۆر كاریكەرییان لەسەر یەكتر دەبیت وە هەردوكیان سود لە یەكتر وەردەگرن و ە هیچكامیشیان بێ‌ خەوش نییە وە پەیوەندیان بە گەلی هۆكار دروست دەبیت وە ك كۆچ داگیر كاری سەربازی گەشت و گوزار راگەیاندن كاتیكیش بە یەك دەگەن بە گشتی كەلتورە لاوازەكە دەكەویتە ژیر كاریگەری كەلتورە بەهیزەكە یان ئەو كەلتورەی ژمارەی ئەندامەكانی زۆرە زال دەبیت بەسەر ئەوی تر ئەویش بە ریگای لاسایی كردنەوە یان چاولیكەری یان سەپاندنەوە دەبیت
پیش كەوتنیش لە كەلتور پێ‌ی دەوتریت نوی گەرایی وە سەرەم وەرگرتنەكان ڕێژەییە ئەمەش دەبیتە هۆی گۆڕانی كۆمەڵایەتی .
هۆكاری سیاسی :
بێگومان كاریگەری گۆڕانی سیاسی یەكێكی ترە لە هۆكاری گۆڕانی كۆمەڵایەتی چونكە سیستەمی سیاسی كۆمەڵگا ستراتیژی گشتی دیاری دەكات واتە بەتەنها بڕیاری پاشایەك یان حكومەتێك دەتوانێت زۆربەی زۆری بوارەكانی كۆمەڵگا دوچتری گۆڕانی كۆمەڵایەتی ببێتەوە، بەبۆچونی گیدنز لە سیستەمی دیمۆكراتیدا بەڕێكەی دەنگدان لە پرۆسەی سیاسیدا لە ڕێگەی بزوتنەوەی كۆمەڵایەتی گۆڕانی كۆمەڵایەتی دێتەدی بەڵام لە سیستەمی تۆتالیتاریدا سیستەمی سیاسی ڕێگرە لە درست بوونی گۆڕانی كۆمەڵایەتی لێرە گۆران تەنها لەڕێگەی شۆڕشەوە رودەدات كە ئەمەش جەماوە دەیكات نەك حزب وەك شۆرشی فەرەنسی لە ساڵی 1789 گۆرانی گشتی لە فەرەنساو گشت جیهاندروست كرد، یان شۆرشی ئۆكتۆبەری 1917 لە روسیا كۆتایی بەدەسەڵاتی دەرەبەگ و پاشایەتی هێنا ،
لێرەوە دەر دەكەوێت سنوری گۆڕانی كۆمەڵایەتی دیار نییە و هەریەك تەواوكەری ئەویتریانە كەواتەتەنها هۆكارێك گۆڕانی كۆمەڵایەتی دروست ناكات.
هۆكاری ئابوری: بتشبونی بواری ئابوری هۆكارێكی گرنگە لە دروست بونی گۆڕانی كۆمەڵایەتی بۆ پێشەوە وە خراپ بوونی باری ئابوری گۆڕانی كۆمەڵایەتی پێڤەوانە دروست دەكات، وەك ئیبن خلدون پێی وایە كە هەر تەنها باری ئابوری بۆتە هۆی دروست بونی كۆمەڵگای شارنشینی و كۆمەڵگای بیابان نشینی، كریستیك فەیلەسوفی ئەڵمانی پێی وایە جیاوازی ئەو دوو چینەی بەهۆی ئابوریەوە دروست دەبێت لەناو یەك نەتەوە زیاترە لەو جیاوازیەی لەگەڵ نەتەوەیەكی تر هەبەتی لەهەمان هەلو مەرج و قۆناغی ژیانیدا، ماركس پێی وایە شێوازی بەرهەم هێنان بنەمای سەرەكیە لەسەر دیاری كردنی دیاردەی سیاسی و كۆمەڵایەتی لە كۆمەڵگا ئەمانەش بنەمای گۆڕانی كۆمەڵایەتین.

تیۆرەكانی گۆڕانی كۆمەڵایەتی
بە جیاوازی فەلسەفە یان قوتابانەی كۆمەڵناسی تیۆری جیا جیا هەیە بۆ گۆڕانی كۆمەڵایەتی هیچ كامیان نەگەشتۆتە سەی كۆتایی بە هۆی ئەوەی هەریەكەو لە ڕوانگەیەكەوە سەیری دەكات ئەمەش ماناهی ئەوەی نیە ئەم دیاردەیە شایەنی لێكدانەوە نیە بۆیە چەندین تیۆر هەیە دابەش دەكرێن بە سەر دو پۆلی سەرەكی دا0

1- تیۆرە كلاسیكیەكان(فەلسەفیەكان):
أ‌- تیۆرەكانی پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی
ب‌- تیۆرەكانی خولی كۆمەڵایەتی
ت‌- تیۆرەكانی پەرەسەندنی كۆمەڵایەتی
2- تیۆرە نوێیەكان ( سۆسیۆلۆجیەكان)
أ‌- تیۆرە فاكتەریەكان
ب‌- تیۆرە هاوچەرخیەكان.
تیۆرە كلاسیكیەكان
گرنگی بەگریمانە دەدات نەك لێكۆڵینەوەی زانستی و تاقی كردنەوە سەیری دیاردە كۆمەڵایەتیەكان دەكات بێ ڕەچاو كردنی كات و شوێن ..
ا/تیۆرەكانی پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی: بە پێی ئەم تیۆرە گۆڕانی كۆمەڵایەتی بە یەك هێلی راست و هەمیشە بە ئاراستەی پێشەوە دەڕوات واتە لادان و گەڕانەوەی بۆ دواوە نیە ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كۆمەڵگە بە چەند قۆناغێكی دیاری كراو تێدەپەڕێت بە شێوەیەكی حەتمی هەمو كۆمەڵگاكان دەبێت بەم قۆناغانەدا تێپەڕن
گرنگترین هزرمەندانی ئەو ئاراستەش (جانگبۆدان،ڕۆسۆ،كۆندریسا،ئۆگسكۆنت)
وەك كۆنت پیێ وایە قۆناغی لاهوتی ، قۆناغی فەلسەفی ، قۆناغی زانستی (واقیعی) ..
ب/ تیۆرەكانی خولی كۆمەڵایەتی : پێیان وایە مێژو خۆی دوبارە دەكاتەوە ژیانی كۆمەڵایەتی دووبارە دەبێتەوە بەواتای هەمیشە كۆمەڵگا لە قۆناغی سەرەتایی دەستپێدەكات ، پاشان گەشە دەكات و كامڵ دەب یت، پاشان دەگاتە قۆناغی پیربوون. دوبارە دەگەڕێتەوە بۆ قۆناغی سەرەتایی بەمەش خولی كۆمەڵێ‌یەتی دەست پێدەكات ، دیارترین هزرمەندانی ئەم ئاراستەیەش (ابن خلدون ، ماكیاڤیلی ، ئاڕنۆڵد)..
ت/ تیۆرەكانی پەرەسەندنی كۆمەڵایەتی: ئەمانە كۆمەڵگا بە زیندەوەر دەچویێنن بۆیە لە چوارچێوەیەكی كۆمەڵناسیانەوە سەیری كۆمەڵگا ناكەن ئەمەش لە ناوەڕاستی سەدەی 19 سەری هەڵدا لە كتێبەكەی داروین لە بواری بایۆلۆجیاوە خۆی گەیاندە سۆسیۆلۆجی كە پێیان وایە گۆڕان له كۆمەڵگادا بە هەمان چەشنی پەرەسەندنی گیانلەبەرانە (‌هیربت سپێنسەر ) یەكێكە لە زانا بەناوبانگەكانی ئەم تیۆرە كە پێ وایە كۆمەڵگا لە قۆناغی هاوشێوەیی دەپەڕێتەوە بۆ ناهاوشێوەیی كە لە ڕووی پێكهاتەوە ئالۆزە ، بونیادی جۆراو جۆرە، تایبەتمەندی وەزیفی تێدایە ، هۆكاری ئەم لێكچواندنە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە كۆمەڵگاش بەشێكە لە سروشت بۆیە داوای دەكرددەست لە پرۆسەی گۆڕانی كۆمەڵگا وەرنەدرێت چونكە كۆمەڵگا بە سێوەیەكی سروشتی ڕێسای پەرەسەندنی تایبەت بە خۆی هەیە وە دەست تێوەردانی دەوڵەت لەو پرۆسەیەدا ئەنجامی نێگەتیڤی لێدەكەوێتەوە

تیۆرە نوێیەكان ( سۆسیۆلۆجیەكان):
ا/ تیۆرە فاكتەریەكان: ئەو تیۆرانەن كە گۆڕانی كۆمەڵایەتی لەبەر ڕۆشنایی فاكتەرێكی دیاری كراودا وەك فاكتەری تەكنۆلۆژی یان ئابوری یان ئیكۆلۆجی ، پشكبە بڵگەی زانستی دەبەستن نەك گریمانە
لە ناو خۆیدا چەندین ئاراستەی هەیە هەریەكەو هۆكارێك دیاری دەكات بۆ گۆڕانی كۆمەڵایەتی هەریەكەشیان بەڵگەیان پێیە ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت گۆڕانی كۆمەڵایەتی دیاردەیەكی ئاڵۆز و فراوانە .
پشت بەستن بە یەك فاكتەر لە ڕودانی گۆڕانی كۆمەڵایەتی كارێكی هەڵەیە چونكە كۆمەڵگا فرە لایەن و فرە ئایدۆلۆژیایە
ئەم تیۆرانە ئیرادەو توانای مرۆڤ كەم دەكەنەوە گۆڕانی كۆمەڵایەتی كە پێچەوانەكەی راست ترە
لەبەر ئەوەی گۆڕانی كۆمەڵایەتی دیاردەیەكی بەردەوامە بۆیە دەبێت فاكتەرەكەشی لە گۆڕانی بەردەام دا بێت
ب/تیۆرە هاوچەرخیەكان.:
1-تیۆری وەزیفی : لە كۆتایی سەدەی 19 لە ئەمریكا سەری هەڵدا ، مەبەستی ئەوەیە سەرجەم دیاردە كۆمەڵایەتیەكان بە یەكەوە پەیوەستن لە گشت بۆبەش وە هەرەوەها بە پیچەوانەوە، بە ناوبانگترین زانا كانی( ڤالفرید پاریتۆ ، مالینۆ بسكی ، پارسۆنز ) كە پیێان وایە سیستەمی كۆمەڵگا وەك لەشی بونەوەرە ، ئەو سیدتەمە لە ئەنجامی بونی پێویستیەكی ناوەكیەوە دروست بوە وە دەی پارێزێت و بەردەوامی پێ دەبەخشێت چەمكی پێویستیش بریتیە لە هەوڵدان بۆ تێركردنی پێداویستیەكانی تاكی ناو سیستهم ئەمەش بە یەك ڕێگا نا بێت ، بە چند جۆرە ململانێیەك دەبێت ، لادان لە كۆمەڵگا كارێكی كاتیە ، پێیان وایە گۆڕان بەهێواشی ڕودادات و سنور دارە
2- تیۆرە نوێگەراییەكان : گۆڕانی تەكنۆلۆژی بە هۆكاری سەرەكی پرۆسەی مۆدێرنە كردن و گۆڕانی كۆمەڵایەتی دەژمێرن ، پیشهسازی بناغەی گۆڕان و تەكنۆلۆژیە دابو نەریتی كەسایەتی تاكیش دەگۆرن هەتا كۆمەڵگا پیشەسازی كەمتر بێت تەقلیدی ترە، ئامانج لە گۆڕانی كۆمەڵایەتی بریتیە لە گۆڕانی كۆمەڵگایەكی تەقلیدی بۆ كۆمەڵگایەكی پێشكەوتو لە ناوەرۆك و ڕۆخساردا ( رۆستۆمۆر) یەكێكە لە بەناو بانگەكانی ئەم ئاراستەیە ، باوەڕیان بە گۆڕانی سەرتاپایی كۆمەڵگا هەیە .
3- تیۆرە نوێگەراییەكانی دیكە : ڕوانگەی جیا جیایان هەیە لە گۆڕانی كۆمەڵایەتی باوەڕیان بە هەبوونی چەند مەرجێك هەیە بۆگۆڕان پێیان وایە هۆكارەكانی گۆڕان لە كۆمەڵاگایەكەوە بۆ كۆمەڵگایەكی دیكە جاوازی هەیە، چونكە كۆمەڵگای تەقلیدی داخراوە بە دەستكاری كردنی كەلتور دەگۆڕێت ، دەبێت ئاینیش وەك هۆكارێك بە كار بهێنرێت وە لە كۆمەڵگای پێشكەوتو دا پیشەسازی هۆكارە بۆ گۆڕانی كۆمەڵایەتی (ئیتسئونی ،دیڤیس ، بێرنارد باربر) دیارترین هزرمەندانی ئەم ئاراستەیەن0
ئاستەنگەكانی بەردەم پرۆسەی گۆرانی كۆمەڵایەتی
لەگەڵ ئەوەی گۆرانی كۆمەڵایەتی خەسلەتی گشت كۆمەڵگاكانەو لە گشت سەردەمێكدا روودەدات، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نیە كە ئەم پرۆسەیە بێ‌ گرێ‌ بێت، بەڵكو گەلێك فاكتەر كاریگەری لەسەر ودان و رونەدانی گۆران هەیە،یان كاردەكاتە سەر رەوت و ئاراستەكەی یان كاردەكاتە سەر خێرای و سستیەكەی، گرنگترین ئاستەنگی گۆرانی كۆمەڵایەتی ئەمانەن:
1- دابڕانی كۆمەڵگا: هەمیشە كۆمەڵگای داخراو كەمتر قابلی گۆرانە، ئەمەش دەكرێت بەهۆی ژینگە و پێگەی جوگرافیەوە بێت، وەك كۆمەڵگا بیابان نسینەكان، یان كۆمەڵگاكانی ناوچە شاخاویەكان، هەروەها دەكرێت هۆكاری سیاسی لەپشتەوە بێت،وە سیستەمی سیاسی دەورو بەری ئەو ژینگەیە كاریگەری لەسەر ئاستی گۆرانی كۆمەڵایەتی هەیە، وەك یەكێتی سوڤێت و وڵاتانی بلۆكی سۆسیالستی كە رێگەیان بە تێكەڵی كۆمەڵگاكانیان لەڵ وڵاتانی سەرمایەداری نەدەدا.
2- داب و نەریت و كۆنەپارێزی: داب و نەریتی كۆمەڵایەتی كۆن و چەسپاو یان بڵاو بونەوەی هەستی كۆنەپارێزی لەنێوان تاكەكانی كۆمەڵگادا، هۆكارن بۆئەوەی كۆمەڵگا نەتوانێت هەنگاو بەرەو گۆرانی كۆمەڵایەتی بێت، بەو واتایەی كۆمەڵگا لەچوارچێوەیەك قەتیس دەكەن و دەبنە ڕێگر لە بەردەم بیرۆكەی بوونی گۆرانی كۆمەڵایەتی.
3- بەرژەوەندیە تایبەتیەكان: هەمیشە گۆرانی كۆمەڵایەتی كاریگەری نێگەتیڤی دەبێت لەسەر ژمارەیەك لەتاكەكانی كۆمەڵگایەك یان لەسەر بەرژەوەندی دەستەو توێژێكی دیاری كراو، بۆیە ئەمەش دەبێتە هۆیەك بۆ سەرهەڵدانی بەربەرەكانی لەلای ئەو تاك و دەستە و توێژە بەرنبەر پرۆسەی گۆرانی كۆمەڵایەتی، لێرەدا ئەم بەربەرەكانیە كاریگەری نێگە تیڤی لەسەر پرۆسەكە دەبێت، ئاست و دەستكەوتی سەركەوتنیان دەكەوێتە سەر بەهێزی دەسەڵاتی ئەو دولایەنە
4- كەمی داهێنراوە و دۆزینەوە زانستیەكان: نەبونی گیانی داهێنان و نوێ‌ كردنەوە ئاستەنگێكی دیكەی بەردەم گۆرانی كۆمەڵایەتی یە، ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ گەلێك هۆی وەك( نزمی ئاستی خوێندەواری و زانستی، نەبونی پێداویستی هەنووكەی پاڵنەر بۆ داهێنان.....پێویستی دایكی داهێنانە)
5- سنورداری سەرچاوە ئابوریەكان: وەك نەبوونی سامانی كانزایی ، دواكەوتنی پیشەسازی، ئەمانە ئاستەنگن لەبەردەم گۆرانی كۆمەڵایەتی هەرچەندە ویستیش هەبێت بۆ گۆران، بۆیە دەبینین گۆرانی كۆمەڵایەتی لە كۆمەڵگاهەژارەكانداسستە، بە پێچەوانەشەوە هەر راستە.
6- ژینگە: هەمیشە ژینگەی جوگرافی و سروشتی كاریگەریان لەسەر كۆمەڵگاكان هەبووە، بمونە: شارستانیە پێشكەوتووەكانی وەك فیرعەون و بابل و سۆمەری بەرهەمی ژینگەی ئەو ناوچانەن كە لێی پەیدا بوون، بەو واتای لەو شوێنە گەشیان كردووە و پێشكەوتون كە ژینگەی كەشو هەواكەی لەبار بووە، بەڵام كاتێك كەش و هەوا و ژینگە بگۆڕیت ئەوا شارستنیە گۆرانی توندی بەسەر دێت وەك تسۆنامی.
7- بەربەستە سیاسیەكان: ئەمانەش بە دوو جۆر دەردەكەون
یەكەم: بەربەستە ناوەكیەكان: ئەمەش چەند جۆرێكە
ا/ ئایدۆلۆژیای دەوڵەت: كەكاریگەریكەی فراوانی لەسەر گۆرانی كۆمەڵگا هەیە، چونكە دەوڵەت لە سۆنگەی ئایدۆلۆژیای دەسەَلاتەوە پلانی گەشەپێدانی كۆمەڵگا دادەڕێژێت، بەو واتایەی ئایدۆلۆژیای دەوڵەت دیاری دەكات گۆرانی كۆمەڵایەتی چەند مەبەستە، چونكە گۆرانی كۆمەڵایەتی پێش داڕشتن و بنیات نان و جێ‌ بەجێ‌كردن و سەرپەرسشتی كردنەوە پرۆسەیەكی سیاسیە.
ب/ فرەنەتەوەی و كەمایەتی كۆمەڵگا: زۆرجار فرەنەتەوەیی یان ژمارەیەكی زۆری كۆمەڵگا دەبێتە ئاستەهەنگ لەبەردەم گۆرانی كۆمەڵایەتی، چونكە هەر هەنگاوێك بەرەو گۆران لەوانەیە لەلایەن نەتەوەیەك یان كەمایەتیەك بە پەسەند نەزانرێت و والێكبدرێتەوە كە هەنگاو بەرەو لێدانی بەرژەوەندیەكانی یان لاوازكردنی پێگەی سیاسی ئابوری ئەو دەنرێت.
ت/نەبونی سەقامگیری سیاسی : هەمیشە سەقامگیری سیاسی دئاسانكاری بۆ گۆرانی كۆمەڵایەتی دەكات ، چونكە دەوڵەت دەتوانێت گشت تواناكانی بۆ ئەنجامدانی گۆران تەرخان بكات، وە نەبونی سەقامگیری دەبێتە هۆی دابەشبونی تواناكان لەنێوان ویستی گۆران و ویستی بەرقەراركردنی ئاسایش بەوەش چانسی ئەنجامدانی گۆران لاواز دەبێت.
دووەم: بەربەستە دەرەكیەكان:ئەمەش چەند خاڵێك دەگرێتەوە؛
ا/دەستێوەردانی دەرەكی: كەلەلایەن دەوڵتێكەوە بەمەبەستی دروستكردنی كێشە و ئالۆزی سیاسی ، ئابوری، كۆمەڵایەتی، وڵاتێكی دیكە ئەنجام دەدرێت، تاببێتە ڕێگر لەبەردەم پرۆسەی گۆرانی كۆمەڵایەتی.


ئامادەكردنی سورێن ئەكرەم
تایبەت بە كوردژین